De hoogzwangere Mette staat net een paar nieuwe kledingstukken uit te proberen, wanneer plots een heftige echtelijke ruzie losbarst in het pashokje naast haar. Zodra zij toch even besluit poolshoogte te nemen, keert de woede van de vreemde man zich tegen haar. De openingsscène lijkt aanvankelijk op zichzelf te staan, maar is tegelijkertijd een sleutel om de psychologische puzzel van Retrospekt kloppend te kunnen maken. Hoe werkt zo'n heftige aanvaring door in iemands hoofd? Blijf je angstig voor een nieuwe confrontatie, paranoïde zelfs? Of blijft die vervelende gedachte knagen hoe de zaken waren afgelopen als je anders had gehandeld?
Retrospekt is de tweede lange speelfilm van de Nederlandse schrijfster en regisseur Esther Rots, die negen jaar geleden veel indruk maakte met het vergelijkbare Kan Door Huid Heen. Rots omschrijft zichzelf als een voorvechter van de zintuiglijke cinema - vergelijkbaar met de herkenbare stijl van bijvoorbeeld een Terrence Malick (The Tree of Life). Kort samengevat: cinema draait om meer dan alleen het rechtlijnig vertellen van een verhaal. Met beeld, montage en geluid is het de taak van de filmmaker om de kijker op een zo intuïtief mogelijke manier deel uit te laten maken van de belevingswereld van zijn personages. Dat feiten daarmee ondergeschikt raken aan gevoel is geen ongewenste bijkomstigheid, maar een doel op zich.
Die vertelvorm - of beter gezegd: belevenisvorm - is grotendeels terug te vinden in de chronologie van Retrospekt. De film zoomt in op grofweg twee gedeeltes in Mettes leven. Enerzijds is dat het begin van haar ouderschapsverlof na de geboorte van haar tweede dochter. Mette, in het dagelijks leven een sociaal werker voor slachtoffers van huiselijk geweld, ontfermt zich over een van haar vroegere cliënten terwijl op de achtergrond haar eigen huwelijkse frustraties doorsluimeren. De andere helft vormt een bikkelhard revalidatieproces, waarin Mette in een kliniek probeert te herstellen van een ernstig hersenletsel. Tussen die twee tijdsperiodes zit één noodlottige gebeurtenis, maar naar de precieze details daarvan blijft het lange tijd gissen.
Door telkens heen en weer te springen tussen het heden en verleden, worden de gebeurtenissen precies gepresenteerd zoals ze in Mettes hersenpan zijn komen te liggen: door elkaar geklutst als een roereitje. Het is daarmee aan de kijker om erachter te komen hoe alle stukjes informaties precies in elkaar passen. Tevens moet een inschatting worden gemaakt in hoeverre al die losse flarden van herinneringen gekleurd zijn door hun eigenaar. Kunnen we er überhaupt van uitgaan dat wat we te zien krijgen een juiste weergave is van de werkelijkheid?
Tel daar de overweldigende kakofonie van montage en muziek bij op, en binnen de kortste keren ben je als kijker volledig deelgenoot geworden van de chaos die zich in Mettes hoofd afspeelt. Opnieuw werkt Rots samen met haar vaste componist Dan Geesin, die de film van een aantal bombastische stukjes folkopera voorziet, vol met zware tenorstemmen of snerpend hoge zangpartijen die Mette lijken te teisteren. De toon van de nummers lijkt vaak volledig haaks te staan op de manier waarop zij de situatie ervaart, wat het ongemak alleen maar groter maakt.
Wie op zoek is naar een ongecompliceerd bioscoopbezoekje, is bij Retrospekt aan het verkeerde adres. Naarmate de film vordert, wordt Rots' tweede regieproject een steeds grotere aanslag op de zintuigen. Hoewel dat juist precies de bedoeling is, levert het zeker met de verschillende zijpaadjes naar zware filosofische thema's die links en rechts worden aangesneden soms wellicht een wat te overweldigende, haast hoofdpijnopwekkende kijkervaring op.
Toch is het knap hoe Rots ondanks alle chaos op het scherm de touwtjes achter de camera strak in handen weet te houden. Achter elke scène of stukje informatie lijkt wel een diepere gedachte te zitten. Ook de behandeling van het wel vaker op film verbeelde onderwerp van huiselijk geweld pakt dankzij Rots' uitwerking verfrissend uit. Veel van de gebruikelijke rollen in een dergelijke vertelling krijgen plots een nieuw perspectief. Is het slachtoffer wel zo naïef? Is Mettes echtgenoot wel zo'n egoïstische ploert? En gaat Mette zelf niet ten onder aan haar eigen reddercomplex? Rots kiest er wijselijk voor om de antwoorden zo min mogelijk voor te kauwen, en laat het aan de kijker om een eigen oordeel te vellen.
