Nog geen driehonderdveertigduizend mensen mogen zich IJslander noemen en het noordelijk gelegen eiland is vrijwel alleen langs de kust bewoond. Het zoeken van een geschikte levenspartner lijkt dan ook een speld in een hooiberg, laat staan als je op iemand van hetzelfde geslacht valt.
Nu voert het veel te ver om de ontluikende homoseksualiteit van een puber als voornaamste thema te benoemen van het wonderschone IJslandse drama Heartstone, maar het is toch een gedachte die door je hoofd speelt. Het regiedebuut van Guðmundur Arnar Guðmundsson, die vrijwel enkel met amateur-acteurs aan de slag ging, is een ode aan de vriendschap en de complexe IJslandse familieverhoudingen waarbij de vrouw een prominente rol inneemt.
Centraal staat de vriendschap tussen Thor (eigenlijk Þór) en Kristján die naast het uithalen van veel kattenkwaad en het doorgronden van de omgang met meisjes hun eigen familie-ellende met zich meedragen. Thor groeit op zonder vader en zit thuis tussen de vrouwen. Kristján heeft te kampen met een veel te dominante vader die al eens een dorpsgenoot in elkaar heeft geslagen omdat hij homo is. Zijn ouders staan op het punt van scheiden.
De twee vrienden worstelen met veelal dezelfde problemen als hun leeftijdsgenoten, maar kunnen nu niet bepaald leunen op een stabiele thuissituatie. Waar de vader van Thor uithangt is onduidelijk, maar zijn moeder heeft geen zin om meer te wachten en wil andere mannen zien. Als enige man thuis is de jongen vaak het mikpunt van zijn oudere zussen.
Het is dan ook opmerkelijk dat juist bij Kristján voor het eerst gevoelens opkomen voor zijn beste vriend. Guðmundsson houdt het uiterst subtiel. Zijn Heartstone distantieert zich van de typische coming-outfilms die zeker een belangrijke functie vervullen maar schematisch te werk gaan.
De realiteit is weerbarstiger, zo moet de regisseur hebben gedacht, en Guðmundsson maakt de zaken nog complexer door de twee vrienden te laten hannesen met de dames tijdens een kampeertripje. Thor wil wel een stapje verder gaan, maar voor Kristján zijn de meisjes niet alleen onbekend terrein, hij moet ook nog eens met lede ogen toezien hoe zijn vriend de eerste schreden naar volwassenheid zet.
Heartstone is opgetrokken uit mooie kleine scènes met een onmiskenbare finesse. Dit is, geheel conform de Noord-Scandinavische omgangsvormen, niet het type drama voor de grote knallende gebaren. Zelfs een uiterst ingrijpende gebeurtenis in de slotakte voltrekt zich geheel buiten beeld. Guðmundsson is veel meer geïnteresseerd in de impact op zijn hoofdpersonen dan de handeling zelf.
Juist doordat hij zijn personages heeft neergezet als krachtige, maar van hun omgeving afhankelijke jongens, lukt het mee te gaan in hun emoties. Emoties die niet worden uitgesproken en enkel blijken uit handelingen en een zichtbaar onvermogen om situaties het hoofd te bieden.
In die zin doe je dit krachtige coming-of-agedrama tekort door het enkel en alleen af te schuiven op het homoseksuele thema. Het is slechts een element dat de zaken nog wat meer op scherp zet. Heartstone zit dicht aan tegen het Britse sociaal-realisme, aangevuld met specifieke elementen van de IJslandse samenleving.
Moderniteiten worden zorgvuldig gemeden, waardoor Guðmundsson een tijdloos jeugdportret aflevert met naturelle acteerprestaties in een bekrompen vissersdorp te midden van een ruw, meedogenloos landschap.
