Nicolas Winding Refns film Drive won in 2011 de prijs voor Beste Regie op het Filmfestival Cannes, was genomineerd voor een Gouden Palm en werd een instant klassieker. Regie, soundtrack, fotografie en spel (van onder meer een stoïcijnse Ryan Gosling als de coolste filmheld in jaren) werden alom geprezen. Opvolger Only God Forgives werd twee jaar later als competitiefilm in Cannes minder lovend ontvangen. Het excessieve geweld, een uitgebeend en weinig narratief plot, extreem gestileerde esthetiek en een nog zwijgzamere Ryan Gosling konden op veel kritiek rekenen. Ook Winding Refns nieuwste, de glitterhorror The Neon Demon, heeft het op het Zuid-Franse filmfestival zwaar te verduren gehad. De film, opnieuw voor een Gouden Palm genomineerd, werd met zowel applaus als boegeroep onthaald. Niet dat de regisseur, net als landgenoot Lars von Trier niet vies van enige controverse, daarom treurt. Volgens hem dient kunst buiten de gebaande paden te treden en natuurlijk kunnen reacties ook negatieve dan niet uitblijven. "Give them something to talk about." Een motto dat hij ook zijn kinderen meegeeft. De bezwaren in Cannes zijn dezelfde als die in 2013. De Deen creëert cinema over leegte maar wordt zelf ook leegte verweten. De complimenten die hij toen kreeg, keren eveneens terug: Nicolas Winding Refn onderscheidt zich door een nietsontziende, visionaire blik en een ultragestileerde aanpak, die in alles buitensporig is.
Het piepjonge en aanvankelijk wat bleue plattelandsmeisje Jesse (een rol van de destijds zestienjarige Elle Fanning) is moederziel alleen naar Los Angeles getrokken om het te maken in de modellenwereld. Als blijkt dat fotografen en ontwerpers voor haar in de rij staan, krijgt de nieuweling te maken met bloeddorstige collega-modellen en allesverslindende concurrentie. Letterlijk.
The Neon Demon is een duistere en indringende fabel over verleiding en macht. Een film over obsessie en waanzin die bezweert en bedwelmt. Hoewel ontegenzeggelijk origineel, barst de horror van de referenten uit de film-, pop- en kunstwereld. De sfeer doet denken aan de cinema van David Cronenberg, Brian de Palma en Jonathan Glazer en het universum dat Bret Easton Ellis in zijn romans oproept. De talrijke fluorescerende podia die zo contrasteren met de donkerte erachter, zeker in combinatie met de wederom puntgave soundtrack van Cliff Martinez, herinneren aan de videos van electroduo Daft Punk. De graatmagere, in rijen opgestelde en in huidkleurig ondergoed gehulde modellen echoën de performance art van Vanessa Beecroft. De film zelf laat zich het best omschrijven als [/i]Black Swan[/i] meets American Psycho. Hier zien we eenzelfde veeleisende glamourwereld als in de balletfilm van Darren Aronofsky, waar jonge vrouwen een strijd voeren op leven en dood. Stuitend oppervlakkige dialogen, die net als in American Psycho precies een aanklacht vormen tegen die oppervlakkigheid of die in ieder geval constateren. Dezelfde holwangige en doodse blikken, van zij die binnen maar ook buiten de set in een artificiële wereld rondlopen. En ook hier een geësthetiseerd en geïdealiseerd universum waar hoe langer hoe meer bloed binnen sijpelt.
The Neon Demon is een feest om naar te kijken en blijft lang intrigeren met zijn hypnotiserende beelden en bezwerende muziek. De film boet aan kracht in op het moment dat de dreiging concreet wordt en het nachtmerrieachtige verhaal van suggestief naar expliciet gaat. In aanloop naar de grande finale wordt de film meer en meer een verzameling van barokke, dialoogloze en videoclipachtige sequenties waarin de afstand tussen kijker en personages steeds groter wordt. Als satire overtuigt The Neon Demon beter dan als griezelfilm.
Ook al wordt de film door vrijwel uitsluitend vrouwen bevolkt, toch is The Neon Demon even masculien als de rest van Winding Refns filmografie. De enkele man die het scenario bevolkt een invloedrijke fotograaf, een belangrijk ontwerper, beide carrièremakers of -brekers , is een belichaming van de mannelijke blik. "Beauty isnt everything," zegt een van hen: "Its the only thing." Zonder haar schoonheid zou Jesse niets waard zijn, wordt haar verteld. Daarmee zegt The Neon Demon alles over de objectivering van het vrouwelijk lichaam, de obsessie met schoonheid en jeugdigheid in de media, het narcisme en de vluchtigheid van de modewereld. En tegelijkertijd ook over de aantrekkingskracht van die glamour.
Ja, The Neon Demon bevat veel scènes die eerder artificieel dan realistisch aandoen en die meer lijken thuis te horen in reclame, video of performancekunst dan in cinema, maar het gaat juist om de daad van het opvoeren. Ja, de film maakt het de kijker niet altijd makkelijk met zijn vele stiltes, zeker die gecombineerd met de meest expliciete aangelegenheden. Maar het gaat ook om de daad van het kijken. Leegheid valt The Neon Demon niet te verwijten. Nihilisme wel.
