I can't tell if it's yesterday or tomorrow and it's a real mindfuck. Een uitspraak van de hoofdpersoon van de film, maar er zullen weinig tot geen toeschouwers zijn die dat tegenspreken tijdens of na het zien van Inland Empire. Sommigen zullen zeggen dat dit voor elke film van surrealist David Lynch geldt, maar zelfs de fans die hun leven wijden aan het uitwerken van theorieën over zijn films zullen weinig chocola kunnen maken van zijn nieuwste geesteskind. In ieder geval niet de eerste (paar) keer dat ze de film zien. Inland Empire is Lynch vaagste, langste, lelijkst gefilmde en meest vervreemdende film, maar daarom niet minder fascinerend of verrassend.
David Lynch begon zonder script aan zijn film te werken met slechts een basisopzet. Hij schreef elke scène pas vlak voordat hij deze filmde. Daarbij had hij aan narratieve structuur een broertje dood en dat is te merken. In de eerste tien minuten alleen al kijkt een huilende jonge vrouw naar ruis op televisie, is er op diezelfde televisie een stukje uit Lynch eigen miniserie Rabbits (een soort sitcom waarin drie mensen in konijnenpakken vage teksten oplepelen) te zien, converseren mensen in zwart-witbeelden in het Pools, hebben twee mannen het over het niet hebben of op zoek zijn naar een sleutel en passeren nog een aantal andere niet direct met elkaar verbonden situaties de revue.
In het daaropvolgende half uur lijkt Inland Empire toch nog een plot en een rode draad te krijgen. Grace Zabriskie (de moeder van Laura Palmer in Twin Peaks) steelt zowat de show in een bijrolletje als een vage oude vrouw die als een soort van profeet hoofdpersoon Nikki meerdere vreemde dingen vertelt, waarvan een aantal later in de film terugkomt. Na dit onverhelderende gesprek krijgt Nikki op de set van haar nieuwste film met rokkenjagende co-ster Devon te horen dat de film waarin zij de hoofdrollen spelen, een remake van een Poolse film uit de jaren vijftig is. Niemand kent die film omdat de hoofdrolspelers tijdens het filmproces werden vermoord.
Nikkis oudere, rijke man waarschuwt haar dat er gevolgen zullen zijn als zij een affaire begint met haar beruchte co-ster Devon Berk. Toch doet ze dat juist. Of is dat haar personage Susan die in de film een relatie heeft met Billy Side, Berks personage? Vanaf hier begint de film in de film in de film over te lopen. Nikki weet op een gegeven moment niet meer of ze zichzelf is of haar personage en de kijker is ook nergens meer zeker van. Terwijl er scènes uit de eerdergenoemde Poolse film langskomen, in een onvergetelijke scène een stel prostituees The Loco-Motion danst en Harry Dean Stanton in een showstelende rol op de filmset aan het bedelen slaat, raakt elk zicht op de plot volledig verloren.
Laura Dern speelt de sterren van de hemel terwijl ze van de ene verwarring in de andere loopt en verschillende personages tegelijk speelt. Zij is de lijm die de collage van ideeën van Lynch enigszins bij elkaar houdt. Dern kan echter niet voorkomen dat de aandacht gedurende drie uur een paar keer verslapt, bijvoorbeeld als Lynch zich iets te veel verliest in herhaaldelijke zooms en close-ups van één bepaald lampje. Zelfs het geniale geluidsdesign, dat grotendeels verantwoordelijk is voor de enorme spanning al die tijd, schiet dan tekort. Gelukkig herstelt Lynch zich en sluit af met een memorabele doch onnavolgbare finish.
Geschoten met goedkope digitale cameras is het beeld van Inland Empire grof, korrelig en niet altijd even scherp, in tegenstelling tot de mooie, weelderige beelden van Lynch zijn vorige films. Daardoor is de visuele impact een stuk harder en minder fijn; had zijn vroegere werk nog iets dromerigs, dit is onmiskenbaar een nachtmerrie. De muziek en de ijzersterke, uiterst effectieve geluidseffecten dragen bij aan het nachtmerriegevoel dat naarmate de film vordert steeds meer begint te overheersen.
Inland Empire is niet aan iedereen besteed. Sommigen zullen het een oersaaie, véél te lange zit vinden zonder inhoud. Zij die niks konden met de surrealistischere kant van Lynch werk, kunnen deze film beter links laten liggen. Anderen zullen er met volle teugen van genieten, de film in hun onderbewustzijn laten nestelen en willen dansen van geluk tijdens de fantastische aftiteling. En hoe je het ook wendt of keert, Inland Empire is een onvergetelijke ervaring vol beelden die op het netvlies blijven branden.
