Autisme en film mengen goed: we kennen allemaal Dustin Hoffman als de briljante maar getroubleerde Raymond in Rain Man en het recentere I Am Sam bood ook Sean Penn een prima gelegenheid voor een bijzondere acteerprestatie. Het is echter af te vragen wat belangrijker is in zulke films: staat de aandoening zelf centraal of de acteerprestatie van de acteur die er zo geïnspireerd door raakt? Want laten we eerlijk zijn: had Dustin een Oscar gekregen als Raymond slechts briljant was?
Dankzij msn, hyves of myspace is het mogelijk een nieuwe, digitale identiteit te creëren. De digitale ik lijkt een nogal vreemd begrip voor de pre-adslgeneratie, maar de mogelijkheden van het web om te communiceren met anderen is voor de jeugd een belangrijk onderdeel van hun sociale leven. Natuurlijk is al lang bekend dat het goed mis kan gaan: het blijft altijd maar de vraag wie er achter de nickname schuilt. De vormbaarheid van de cyberidentiteit is voor pedofielen, loverboys of oude viezeriken een makkelijke manier om van anderen misbruik te maken. De educatieve les die dus getrokken kan worden is dat niemand te vertrouwen is op het web. In BenX is voor de verandering een andere benadering wat betreft deze cyberidentiteit genomen: Ben is via het online fantasiespelletje Archlord in staat zichzelf te uiten op een manier waarop hij dat in de realiteit nooit zou kunnen. De sociale barrière die hij zo sterk voelt in de echte wereld verdwijnt daardoor.
In de digitale wereld is Ben dus een held, in de realiteit een outcast: hij lijdt aan het syndroom van Asperger. Hij is een beetje moeilijk in de omgang wordt door zijn moeder gezegd, maar de aard van de zaak ligt nog veel gevoeliger. Ben is buitenshuis niet in staat contact te leggen met zijn leeftijdsgenoten, maar wel via internet en voor Ben is dat genoeg. Begrip voor zijn gebrek is echter ver te zoeken en een nare pesterij op school wordt de aanleiding voor een verhaal over het accepteren van je medemens en welke morele rol je daarin hebt. Dat uitgangspunt werkt als verhaal op zich wel goed, maar ondanks het maatschappelijk zeer relevante thema komt het allemaal niet goed uit de verf.
Er wordt gelukkig sterk gespeeld in dit tienerdrama. Beginnend acteur Greg Timmermans speelt Ben en met een lege blik en opvallende motoriek overtuigt hij op elk moment. Zijn innemende spel werkt ook goed omdat het syndroom van Asperger waarschijnlijk voor veel kijkers een relatief onbekend fenomeen is. De originele uiting ervan helpt om duidelijker te maken waar het grootste probleem van de aandoening ligt en dwingt de kijker te kijken vanuit Bens perpectief.
Het is alleen erg jammer dat de uitvoering verder zo knullig is. Regisseur Nick Balthasar probeert door het monteren van zowel digitale als echte beelden een contrasterend effect te creëren en tegelijkertijd een mooi beeld bij het specifieke probleem van het hoofdpersonage te geven, maar hij slaagt hier nauwelijks in. De film ziet er amateuristisch uit en wordt hierdoor snel saai. Natuurlijk is de enigszins beperkte ruimte voor acteren in de digitale omgeving daar gedeeltelijk debet aan, maar Balthasar maakt ook de vergissing dat er voor een mooi overgangseffect ook gesleuteld moest worden aan het normaal geschoten materiaal. BenX staat dus bol van de ingekleurde, vervaagde en overbelichte plaatjes. Er is niks mis met mooifilmerij op de juiste momenten, maar in BenX valt het niet goed op zijn plek omdat er te weinig passende momenten zijn waarin deze stijl een zinvolle toevoeging is.
Vrij lang lijkt de film een sympathieke poging om de moeilijkheden van een geïsoleerde puber een stem te geven, maar de dramatische wending op het eind verprutst op potsierlijke wijze een anders misschien redelijk geslaagde film. Het script wordt in de laatste akte zelfs zo absurd dat de film eerder tot weerzin dan begrip voor de centrale boodschap leidt. Wel moet gezegd worden dat BenX een bewerking is van Balthasars eigen toneelstuk, dat erg goed ontvangen is in België. Dat neemt niet weg dat de film op zijn eigen merites beoordeeld wordt en daar kan simpelweg weinig positiefs over gezegd worden. Het onderwerp blijft belangwekkend en de uitwerking is ambitieus, maar uiteindelijk stelt BenX teleur. Het is een slecht teken als je na afloop van zon film eigenlijk geen idee hebt wat er eigenlijk mee bereikt wilde worden.
