Het land Oekraïne wil nog wel eens vergezeld gaan van het lidwoord 'de' en dat is heel begrijpelijk. Ooit was de Oekraïne (dus met lidwoord), dat min of meer samenviel met het huidige land, een streek van groot belang voor de handelsbetrekkingen van Europa. Dat is misschien ook wel de reden dat grote buur en inmiddels brute bezetter Rusland het relatief jonge Europese land nog steeds met argusogen bekijkt.
Toen de Sovjet-Unie uiteenviel begin jaren negentig kreeg Oekraïne de status van zelfstandig land terug die het pas in 1917 had gekregen. De geschiedenis van het schiereiland de Krim is zo mogelijk nog complexer. Het werd in de achttiende eeuw door de Russen in een oorlog 'verworven' en in de jaren vijftig van de vorige eeuw in de Sovjettijd toegevoegd aan de deelrepubliek Oekraïne om vervolgens in 2014 weer door de Russen ingepikt te worden.
Al deze Wikipedia-wetenswaardigheidjes komen des te meer van pas om nog enigszins iets te snappen van de oorlog waar het land nu in verwikkeld is. Oekraïne is het grootste land dat volledig in Europa ligt en voor ons Hollanders net zo dichtbij als Spanje. De Krim is door de strategische ligging aan de Zwarte Zee en de Zee van Azov van groot strategisch en economisch belang en het favoriete hebbedingetje van 'tsaar' Vladimir Poetin. Het gebied is exemplarisch voor de worsteling van Oekraïne om zelfstandig te worden en vooral te blijven.
Op nog meer detailniveau is er ook al jarenlang strijd over de kunstcollectie van vier musea op de Krim die werd uitgeleend aan het Amsterdamse Allard Pierson Museum. Zo'n beetje op het moment dat de expositie over de collectie ten einde liep besloot Poetin de Krim te annexeren. De vraag is dan ook: wat doe je dan in vredesnaam met de kunst die je als Nederlands museum hebt geleend?
Het Allard Pierson is voornemens het terug te geven aan de Krim en dus - tegen wil en dank in feite - aan de Russen. In Kiev denken ze daar compleet anders over. Niet alleen zij, maar ook de internationale gemeenschap accepteren het landjepik van Rusland niet. De Krim hoort bij Oekraïne, dus de kunst moet terug naar Kiev. Een complex juridisch probleem waarbij advocaten van beide partijen alles uit de kast halen om hun gelijk te halen.
Het is een strijd met alleen maar verliezers, wat de uiteindelijke uitkomst ook gaat worden. Dat blijkt wel uit Oeke Hoogendijks documentaire De Schatten van de Krim. Het nog steeds voortdurende geschil is door de huidige ontwikkelingen niet alleen actueler, maar vooral wranger geworden. Dit heeft de Nederlandse distributeur dan ook doen besluiten om de release naar voren te halen.
De motieven hiervoor zijn begrijpelijk maar ook wat twijfelachtig. De film mist context en bestaat vooral uit het documenteren van de rechtszaken - compleet met een tweetal wrakingsverzoeken - en de (vaak gekleurde) meningen van de twee kampen. Hoogendijk doet weinig tot geen moeite om de complexiteit van de situatie op de Krim toe te lichten. Ze vertrouwt vrijwel volledig op de actuele en historische kennis van haar publiek.
Iets meer duiding en achtergrond hadden niet misstaan, juist omdat de ruzie over wie recht heeft op de kunstcollectie op pijnlijke wijze illustreert wat Oekraïne en de Krim in het bijzonder te verduren hebben (gehad). Hoogendijk kon de huidige vijandige aanval van Rusland uiteraard niet voorzien, maar omdat De Schatten van de Krim nauwelijks historische duiding verschaft is het naar voren halen van de documentaire enkel te rechtvaardigen door de actualiteitswaarde.
De kleine fragmentjes waarin in de bodem van het schiereiland wordt gezocht naar verborgen schatten doen bovendien wat hapsnap aan. Alsof we eraan moeten worden herinnerd dat het hier nog steeds om archeologisch belangwekkende zaken gaat. Voor wie een samenvatting wil van het juridische getouwtrek om een kunstcollectie is De Schatten van de Krim een interessant en opzienbarend document. Wie diepere inzichten verlangt komt waarschijnlijk toch wat teleurgesteld naar buiten.
