Leonie Brandt kon zich als actrice meten met Fien de la Mar, en als spionne met Mata Hari. En toch kennen we haar maar nauwelijks. Misschien brengt deze documentaire daar wel verandering in. Van Brandt zelf zijn geen bewegende beelden, en dus zijn allerlei stukken film uit het archief van Filmmuseum EYE aan elkaar gemonteerd tot een beeldnarratief. De rest van het verhaal wordt verteld door acteurs die Leonie en verschillende personen uit haar leven een stem geven.
Ook de regisseur van Leonie, Actrice en Spionne zelf, Annette Apon, neemt het woord in de voice-over van deze film. Ze knoopt de verschillende draadjes aan elkaar tot een geheel. Het is het verhaal van een ontzettend boeiende vrouw die nooit genoeg had aan één leven, maar er vanuit een innerlijke drang altijd meerdere moest spelen. Een verhaal over hoe ze dit talent geraffineerd wist uit te buiten in twee carrières. Soms kunnen er vraagtekens gezet worden bij wat ze allemaal aan fantastische dingen beschrijft in haar memoires, maar vaak genoeg zijn er andere bewijzen om haar verhalen te stutten.
Het begint tijdens de Eerste Wereldoorlog, wanneer de van oorsprong Duitse Leonie nog in een dorpje aan de Duits-Nederlandse grens woont. Ze wordt als zeventienjarige ingeschakeld om geheime boodschappen de grens over te smokkelen. Het dorpsleven is ook na de oorlog te klein voor haar levendige ambities, en ze trekt naar Amsterdam om via het societyleven in het acteervak te tuimelen. Wanneer de Tweede Wereldoorlog aanbreekt, komen haar talenten nog meer van pas. En daarop volgt een leven vol intriges en gevaarlijk spel. Niemand bluft zoals Leonie Brandt.
Twee acteurs van nu verschijnen in beeld om haar verhaal van wat extra aankleding zijn te voorzien: Cas Enklaar en Martijn van der Veen. Zij spelen respectievelijk een advocaat die Brandt gekend heeft en een onderzoeker die haar verhaal probeert uit te pluizen. Het valt op dat deze twee acteurs uit het theater afkomstig zijn; er mist wat spontaniteit in hun interacties. De scènes zijn gefilmd in een kantoor dat is behangen met filmposters, dus de illusie dat het waar is ontbreekt van meet af aan al een beetje aan.
Toch wat beter gekozen is de voice-over van Rifka Lodeizen als Leonie Brandt zelf. Als iemand in Nederland een echte filmactrice is, dan is zij het wel. En dat pakt mooi uit: de toon wordt nooit te voorlezerig. Lodeizen leeft zich uitstekend in in een personage, dat in het ware leven ook de reputatie had dat ze zich zo goed wist te verliezen in haar rollen. Het zwakste punt van Leonie, Actrice en Spionne zijn helaas de illustratieve filmbeelden.
Je merkt van deze beeldencollage namelijk net te goed dat ze bij elkaar geraapt zijn. Sommige fragmenten zijn afkomstig uit de vroege periode van stille film, andere hebben wel geluid. Het ene is documentaire, het andere weer gestileerde expressieve fictie. Er zijn amateurfilmpjes en dure producties in verwerkt. Het maakt de documentaire niet bepaald stijlvast. En ook is de timing niet altijd op zijn lekkerst. Het ene fragment geeft in beeld al onderwerpen weg waar de voice-over nog niet aan toe is gekomen, terwijl een andere keer het filmmateriaal achterloopt op het verhaal. En sommige stukken geven het idee: hier moest iets bij en de filmmakers konden niks beters vinden.
Niettemin bevat Leonie, Actrice en Spionne meer dan genoeg interessant geschiedenisverhaal en karakterstudie om je een klein anderhalf uur van de straat te houden. Daar draagt ook de regisserende hand van Apon veel zorg voor, door de vertelling te structureren op een heldere, maar ook afwisselende manier. En natuurlijk de ijzersterke onderwerpkeuze. Want als je eenmaal wat meer over Leonie weet, is ze iemand die je niet zomaar weer vergeet.
