Sommige filmmakers weten provocaties te verheffen tot een ware kunstvorm. Denk maar eens aan de Franse cineast Gaspar Noé, wiens oeuvre is opgebouwd uit werkjes waarin op hardhandige wijze wordt omgegaan met verkrachting en mishandeling. Zijn films doen steevast veel stof opwaaien tijdens de premières op het filmfestival van Cannes. Afgelopen jaar was Noé niet aanwezig in het Franse badplaatsje voor de release van weer een omstreden film, maar landgenoot Alain Guiraudie stond wel hunkerend klaar om het provocatiestokje van hem over te nemen.
Bij aanvang van Rester Vertical (wat zoveel betekent als 'rechtop blijven staan') zou je dat niet zeggen. Bedrieglijk kalm is de openingsscène, waarin een auto over een verlaten landweggetje rijdt. Al hobbelend registreert de camera twee mensen langs de kant van de weg: een bejaarde man en een jonge knaap. De bestuurder van de auto komt achter het stuur vandaan. Het is hoofdpersonage Léo, een flierefluiter die geen cent op zak heeft, maar wel van plan is om binnen afzienbare tijd een film te gaan draaien. Hij vraagt aan de jongen of hij misschien interesse heeft om in zijn film te spelen, maar hij krijgt weinig respons.
De zoektocht naar de ideale acteur voert Léo vervolgens naar een heuvelachtig weidegebied. Binnen een mum van tijd loopt hij een vrouwelijke schaapsherder tegen het lijf, met wie elke vorm van communicatie stroef verloopt. Haar schapen worden bedreigd door een roedel wolven, vertelt ze, maar van de roofzuchtige dieren is geen spoor te bekennen. In het daaropvolgende kwartier komt het verhaal in een stroomversnelling terecht. Hoewel er geen vleugje romantiek is te bespeuren tussen Léo en Marie, duiken de twee nog diezelfde avond met elkaar in bed en hebben ze negen maanden later een kind. Marie besluit met de noorderzon te vertrekken, waardoor Léo gedwongen is om de baby in zijn eentje op te voeden.
Bovenstaande plotbeschrijving is de enige houvast die je wordt gegund. Aan de rest van het scenario is werkelijk waar geen touw vast te knopen. Naar alle waarschijnlijkheid is dit een bewuste keuze van de makers geweest, want later verklaart Léo dat hij zelf geen flauw idee heeft waar zijn film over zou moeten gaan. De nietszeggendheid van zijn scenario vindt hij waardeloos, maar een producer ervaart het als een waanzinnig concept. Daarmee laat regisseur Alain Guiraudie doorschemeren dat hij uit is op het creëren van een sterke tweedeling onder zijn toeschouwers. Er is geen middenweg in Rester Vertical: je vindt het waanzinnig of je vindt het waardeloos.
De schrijver van deze recensie behoort tot dat laatste kamp. Rester Vertical is vooral een soort grabbelton van persoonlijke frustraties van de regisseur, zo lijkt het. Zonder enige vorm van subtiliteit of inlevingsvermogen, worden onderwerpen aangesneden als homohaat, xenofobie, seksuele frustratie en de angst voor anale penetratie. De platvloerse manier waarop dit gebeurt, maakt het een ronduit goedkope film. Personages switchen in een oogwenk van geaardheid om de schokwaarde van de film te verhogen en ze ouwehoeren constant over negerlullen en verkrachting. Guiraudie doet er nog een schepje bovenop met een ranzige bevalling (met veel bloed en pus), vagina's met dotten schaamhaar en erecties. Daar moet je maar net zin in hebben.
Wie niet zit te wachten op dat soort taferelen hoeft deze recensie niet eens verder te lezen, laat staan de film met een bioscoopbezoekje te vereren. Want het gedeelte waar iedereen het na afloop over zal hebben, moet dan nog komen. De meest provocerende scène vindt plaats in de slaapkamer van een bejaarde man. Minutenlang wordt hij in het volle beeld van de camera anaal genomen tot hij uiteindelijk sterft door penetratie, onder muzikale begeleiding van een Pink Floyd-nummer. Tegenover de politie verklaart de dader vervolgens dat het ging om een gevalletje euthanasie ('Hij heeft iets ingenomen. En ik was erbij.'). Wat is nu werkelijk het punt dat Guiraudie hiermee wil maken? Dat euthanasie verlenen een daad van liefde is? Dat seks en de dood hand in hand gaan? Het blijft enorm vaag en abject.
Tegen het einde zoekt Guiraudie tevergeefs naar betekenis in zijn film, maar dan is zijn kans op rechtvaardiging allang vervlogen. Het hoofdpersonage houdt de hongerige wolf een pasgeboren lam voor de neus. Het is gemakzuchtige, Bijbelse symboliek die hier wordt ingezet om een diepere laag te veinzen. Alsof de kijker zich na zo veel vunzigheden en nietszeggende provocaties zou laten afschepen met een ijdele verwijzing naar een religieus verhaal. Moet zoiets nou werkelijk voor kunst doorgaan?
