Girl with a Pearl Earring, gebaseerd op het gelijknamige boek van Tracy Chevalier, is een op het witte doek uitgespeelde mijmering, de fantasie van iemand die zojuist Johannes Vermeers Meisje met de Parel heeft staan bekijken in het Haagse Mauritshuis, en zich laat meevoeren door zijn gedachten over wie het meisje op het schilderij zou kunnen zijn. De film staat onder de betovering van het schilderij, en ademt dezelfde breekbare sfeer van stilte en sensualiteit.
Er wordt weinig gesproken, en des te meer gesuggereerd in het verhaal van Griet (Scarlett Johansson), die dienstmeid wordt in het huishouden van Vermeer en uiteindelijk model zal staan voor het Meisje met de Parel. Net als in Johanssons doorbraakfilm Lost in Translation onstaat er een impliciete aantrekkingskracht tussen haar en een oudere, getrouwde man (Vermeer zelf, hier enigszins op de automatische piloot gespeeld door Colin Firth). Ook in deze film wordt het impliciete nooit expliciet gemaakt, hoe tastbaar de intimiteit tussen de schilder en zijn dienstmeid ook is. En regisseur Peter Webber maakt net zoals Sofia Coppola deed dankbaar gebruik van Johanssons vermogen om intelligentie en een heel scala aan emoties te laten spreken uit die grote, ernstige ogen van haar. Vermeer spreekt door middel van zijn schilderijen; in het Meisje met de Parel, zo leert ons deze film, komt zijn verlangen naar Griet tot sublieme uitdrukking. Het mysterieuze schilderij blijkt, hoe verrassend, het portret van een onbereikbare geliefde.
Het verhaal ontvouwt zich als een magnifiek aangeklede, historische damesroman. Door de ogen van Griet, door omstandigheden gedwongen om als dienstmeid aan de slag te gaan, wordt de kijker geïntroduceerd in het huishouden van de beroemde schilder, en natuurlijk in het tableau vivant van het 17de eeuwse Delft. Griet zegt weinig en ziet veel, en wij krijgen zo een mooi gedefinieerd beeld van de verhoudingen in huize Vermeer. De schilder zelf is hoofd van het gezin, maar niet van de huishouding; zijn taak is het produceren van schilderijen die verkocht kunnen worden aan zijn patroon, de machtige koopman Van Ruijven (Tom Wilkinson). Vermeers schoonmoeder, Maria Thins, houdt een oogje op de financiële zaken en organiseert etentjes om Van Ruijven te fêteren, en onophoudelijk te lobbyen om nieuwe opdrachten. De situatie van de familie Vermeer is simpel: Van Ruijven kan hen maken en breken, en niets is belangrijker dan bij hem in de gunst te blijven.
Vermeers echtgenote Catharina is een onzekere, neurotische vrouw die maar één taak heeft - het baren van kinderen - en daarin uitblinkt. Zij en haar oudste dochter zien de jonge Griet vrijwel direct als een bedreiging, en niet onterecht. Griet bezit, zo ontdekt Vermeer gaandeweg, het oog en de instincten van een kunstenaar. Hij vraagt zijn dienstmeid de kleur van de wolken te beschrijven, en is stomverbaasd wanneer haar antwoord niet gewoon wit is. Griet is al even verbaasd, want juist in het atelier van de meester voelt ze zich thuis als nooit tevoren. Vermeer laat haar zijn pigmenten inkopen en mengen, en terwijl ze zwijgend naast elkaar zitten, vermiljoen en lapis lazuli malend, ontstaat tussen hen een verstandhouding die Catharina geheel en al te boven gaat. Haar jaloezie bereikt een hoogtepunt wanneer Van Ruijven (die van jonge meisjes nog opgewondener raakt dan van exclusieve kunstobjecten) zijn oog laat vallen op Griet en Vermeer opdracht geeft haar portret voor hem te schilderen.
Wat de plot betreft heeft Girl with a Pearl Earring weinig bijzonders te bieden. De zwijgzame maar gevoelige kunstenaar, de aantrekkelijke maar kuise dienstmeid, de jaloerse echtgenote en de geile ouwe bok: het zou allemaal niet misstaan in een gekostumeerde soap. Gelukkig blijven de bijpassende dialogen ons grotendeels bespaard; Girl with a Pearl Earring spreekt door middel van de sfeer en de verbluffende cinematografie. Deze film ambieert niets minder dan in zijn beelden de weelderige belichting en het mysterie van Vermeers doeken na te bootsen, en slaagt daar ook nog eens in. Die prestatie wordt direct duidelijk in het zorgvuldig gecomponeerde openingsshot, en culmineert in het magische moment waarop Scarlett Johansson het Meisje met de Parel wordt: achterover kijkend over haar linkerschouder, met een blik die tegelijkertijd onschuldig en sensueel is. Het warme strijklicht doet haar blauwe haarband oplichten en brengt glinsterende hoogsels aan in haar ogen, op haar vochtige lippen en op de parel in haar oor. Het is een magistraal shot waarbij we daadwerkelijk het gevoel krijgen getuige te zijn van de geboorte van een meesterwerk. De opbouw naar dat ene moment, dat met iedere kleine aanpassing in Griets kleding en houding dichterbij komt, zindert van onderhuidse erotiek en is het beste deel van de film. Het huiselijke drama dat erop volgt kun je gerust met een half oog en oor volgen dat fungeert slechts als de obligate afwikkeling van het verhaal. De film eindigt waar de fantasie begon: bij Vermeers magistrale portret, dat nog altijd even ondoorgrondelijk is. Girl with a Pearl Earring is een prachtig eerbetoon aan het pictorale genie van de Sfinx van Delft, maar de geheimzinnigheid van het onbekende meisje blijft intact.
