Op de vraag wanneer hij met pensioen zou gaan, antwoordde Robert Altman: Pensioen? Je bedoelt toch de dood?. De Amerikaanse regisseur heeft altijd volgens deze overtuiging gewerkt en geleefd en werkte in 2005 op zijn tachtigste nog aan een nieuwe film: A Prairie Home Companion. Helaas werd dit zijn laatste, want 20 november vorig jaar overleed Altman aan de gevolgen van leukemie. In de geest van zijn zojuist genoemde opmerking is het toepasselijk dat zijn laatste film in een aantal grote landen en in Nederland na zijn dood wordt uitgebracht. Toevallig gaat zijn laatste filmproject ook nog eens over de afsluiting van een tijdperk. Alsof die oude man het al wist.
Robert Altman werd in de jaren zeventig bekend door films als M*A*S*H, McCabe and Mrs. Miller en Nashville. Zijn films waren nieuw en fris, omdat hij dingen deed die men nog nooit zo had gedaan. Later zouden anderen zijn voorbeeld volgen, maar het resultaat was zelden zo goed als dat van de leermeester. Altman werd onder meer bekend door het laten overlappen van dialogen, een stijlmiddel (kunstfout volgens Hollywood) dat not done was in die tijd. In bijna elk van zijn films zitten wel scènes waarin meerdere gesprekken op hetzelfde moment worden gevoerd. De kijker mag zelf bepalen op wiens gesprek hij de aandacht richt want geen enkele dialoog klinkt harder of zachter dan de andere.
Daarnaast bevatten Altmans films altijd een veelvuldigheid aan personages, op wie allemaal de aandacht wordt gevestigd. Later hebben sommige mensen dit fenomeen mozaïekfilm genoemd. Altmans bekendste voorbeelden hiervan zijn Short Cuts en Gosford Park. Paul Thomas Anderson (regisseur van mozaïekfilm Magnolia is een van de weinige navolgers die met evenveel klasse en succes de aandacht over zoveel personages wist te verdelen. Het feit dat Altman uitgerekend hem als standby-regisseur inschakelde toen hij te horen kreeg dat hij A Prairie Home Companion anders niet van de grond zou kunnen krijgen, onderschrijft dat nog maar eens. Beseffend dat het Altmans laatste film is geworden, is het misschien ook meteen een overdrachtsritueel geweest.
In Altmans nieuwste en laatste film zijn de bekende elementen weer volop aanwezig: een rijk scala aan karakters die zo nu dan door elkaar heen praten. A Prairie Home Companion speelt zich tijdens één avond af, de laatste avond van een dertig jaar oude radioshow vol humor en muziek. De normaliter wekelijkse voorstelling is plotseling aan de laatste aflevering toe door een bedrijfsovername. Presentator Garrison Keillor (die in het echt de echte, nog steeds op de radio te horen Prairie Home Companion presenteert) wil geen aandacht besteden aan het overlijden van de show en wil doen alsof het een aflevering als alle anderen is, tot ongenoegen van een aantal medewerkers.
Onder hen bevinden zich Woody Harrelson en John C. Reilly, die twee zingende en vuilbekkende cowboys spelen, Kevin Kline als privédetective én beveiligingsman, Meryl Streep en Lily Tomlin als twee zingende zusters en Lindsay Lohan als de suïcidale dochter van Streep. Het is spijtig dat Lohan haar carrière momenteel zo te grabbel gooit met haar gefeest en drugs, want ze laat hier zo nu en dan zien dat ze prima kan acteren. Door alle drukte en wirwar achter de schermen van de radioshow heen loopt ook nog een engel in de gedaante van Virginia Madsen die met mensen praat om ze gerust te stellen of minder verdrietig te maken, terwijl ze iemand komt halen om naar het hiernamaals mee te nemen.
A Prairie Home Companion wordt zoals vele Altmans niet zozeer gekenmerkt door een sterk verhaal, maar door sfeer, gevoel en personages. Op een heel prettige manier hangen een sterke nostalgie en lichte melancholie over de film heen, terwijl onder andere humor, countrymuziek en de dood de revue passeren. Het verhaal is onsamenhangend en onbelangwekkend, maar wat maakt het uit? De fijne, licht trieste doch opgewekte sfeer is belangrijker en interessanter. Dit is niet Altmans sterkste, beste of interessantste film, maar toch is het een fijne en enigszins toepasselijke afsluiting van zijn carrière.
