Geboren worden in Soedan: een slechtere start in het leven is moeilijk denkbaar. Anuol Deng, hoofdpersoon uit documentaire A Haunting History, weet daar alles van. Zeven jaar oud was hij, toen strijders van een andere stam zijn dorp in het zuiden van Soedan kwamen binnenstormen. Zijn moeder had de tegenwoordigheid van geest om het direct met haar zoon op een hollen te zetten, de beschutting van het bos in. Van daaruit zagen ze hoe hun huizen in brand werden gestoken en familieleden en buren werden afgeslacht.
Een terugkeer was ondenkbaar. Na vele omzwervingen, waarbij Anuol zich in leven hield door het eten van bladeren, belandde hij in Kenia. Daar bleek er toch een engeltje op zijn schouder te zitten: een warm gastgezin ontfermde zich over de jongen, die inmiddels gescheiden was geraakt van zijn moeder. Zij zorgden ervoor dat hij een goede opleiding kreeg. Uiteindelijk lukte het Anuol zelfs om aan een Engelse universiteit een studie rechten te voltooien.
De dag waarop Anuols geboortedorp van de aardbodem werd geveegd en zijn jeugd in één klap voorbij was, staat echter nog in zijn geheugen gebrand. En als Zuid-Soedan in 2011, na decennia van burgeroorlog, dan eindelijk onafhankelijk wordt, is het besluit snel genomen: hij gaat terug. Als een verloren zoon, die zijn land en overgebleven familieleden helemaal opnieuw moet leren kennen.
Dit alles had de opmaat kunnen zijn tot een Spoorloos-achtige documentaire; tot een film die vooral op het sentiment werkt. Het emotionele aspect is zeker aanwezig; de scène waarin zijn iele, oude moeder de forse Anuol aan de borst drukt, zorgt beslist voor een brok in de keel. A Haunting History gaat echter nog veel meer over de intellectuele strijd die de man moet leveren.
Want wat is wijsheid? Moeten de schuldigen uit de oorlog voor de rechter ter verantwoording worden geroepen, waarna een stabiele maatschappij kan worden opgebouwd? Of zou zo'n proces alleen maar oude wonden openrijten en de wankele vrede in gevaar brengen? Anuol gelooft heilig in het eerste, en als advocaat staat hij te trappelen om aan de slag te gaan. Maar hij komt weinig enthousiasme tegen. En dan dreigt de actualiteit de discussie overbodig te maken: er ontstaan nieuwe spanningen en een herhaling van de geschiedenis dreigt.
Filmmaakster Femke en Ilse van Velzen volgden Anuol Deng een aantal jaar, van Engeland naar Zuid-Soedan tot in een vluchtelingenkamp in Oeganda, waar de familie belandde nadat er weer oorlog uitbrak. Dat alleen al maakt A Haunting History uniek: Zuid-Soedan staat hoog op de lijst van gevaarlijkste plekken op aarde en informatie over het dagelijks leven van gewone mensen is schaars.
De investering in tijd en moeite betaalt zich uit: het karakter van Anuol wordt trefzeker neergezet, en bijna elke scène boeit - van een verbitterd potje basketbal tussen de overgebleven neven Deng tot een bezoek aan een rechtszitting onder een boom op het platteland. Maar juist omdat de zusjes Van Velzen hun onderwerp zo lang en intensief hebben gevolgd, is het een raadsel waarom ze A Haunting History in slechts zeventig minuten propten. Veel kwesties, zoals hoe Anuol zijn moeder kwijtraakte en waarom hij niet eens eerder terugkeerde, blijven onaangeraakt. Ook nemen ze erg weinig tijd om de politieke en historische achtergronden te schetsen.
Twee dingen blijven hangen na het zien van A Haunting History. In de eerste plaats hoe bijzonder het is om een inkijkje te krijgen in het leven van Anuol, wiens persoonlijke strijd symbool staat voor dat van zijn land. Maar ook een gevoel van frustratie: in deze film had méér gezeten. Zelfs de aftiteling rolt frustrerend snel over het scherm.
