De heruitbreng van de Tsjechische klassieker Sedmikrasky in Nederland onder de letterlijk vertaalde titel Madeliefjes is niet slecht getimed. Hoewel het vijftigjarig jubileum ongetwijfeld de eigenlijke reden zal zijn, is de film ook inhoudelijk nog relevant. Want in een door angst geregeerde wereld waarin zogenaamd sterke mannen de wereld zonder tegenspraak te dulden in het gareel proberen te houden en democratische vrijheden hierbij in het gedrang raken, kan een beetje speelse rebellie geen kwaad. Zeker niet als onafhankelijke vrouwen daarin het voortouw nemen, want ook hun rechten komen onder vuur te liggen als reactionaire patriarchale systemen wederom zullen overheersen. Een film die ons herinnert aan de strijd voor vrijheid die vijf decennia geleden gevoerd werd en de teloorgang van sindsdien verworven privileges aan de kaak stelt, is dus meer dan welkom. Desondanks kan niet ontkend worden dat Madeliefjes voor het algemene publiek niet de meest toegankelijke titel is, met zijn op zijn zachtst gezegd eigenzinnige stijl. De boodschap staat nog steeds als een huis, maar toch blijkt de film een gedateerd werk.
De madeliefjes uit de titel zijn twee koppige jongedames, die allebei Marie heten. Het duo weigert nog langer lijdzaam aan te moeten zien hoe hun leven door oudere mannen geregeerd wordt en komt in opstand. Want, zoals zij stellen, 'als alles verdorven is, moeten wij dat ook zijn'. Zo begint hun simpele daad van verzet, die zich aanvankelijk vooral richt tegen hitsige oudere heren. Die worden meegetroond naar dure restaurants en daar publiekelijk gekleineerd als hun twee escorts de tent afbreken. Madeliefjes is overduidelijk een product van de feministische golf in de zestiger jaren, maar richt zich feitelijk tegen elke vorm van regulering van het individu door een onwrikbare overheid. Zo ontspoort het gedrag van de twee bloemetjes al snel in zwaardere vergrijpen zoals inbraak. Bestraffing voor hun anarchistische daden kan uiteraard niet uitblijven.
Ook regisseuse Vera Chytilova werd bestraft voor deze eveneens anarchistische film. Madeliefjes werd geproduceerd door een staatsstudio en diens leiding was natuurlijk 'not amused' door zoveel kritiek. Aanvankelijk werd de film verboden vanwege 'immoreel gedrag', vooral het veelvuldig gooien met eten. Hoewel later alsnog uitgebracht, bleek dat geen pluspunt voor Chytilova's carrière. Toen het Sovjetleger in 1968 Tsjechoslowakije binnenviel, werd het haar onmogelijk gemaakt haar vak uit te oefenen. De tand des tijds heeft haar en haar gelijkgestemden van de Tsjechische New Wave sindsdien echter gelijk gegeven en hun verzet tegen het repressieve regime waaronder zij werkten toegejuicht. Madeliefjes wordt nog steeds beschouwd als een mijlpaal van de Tsjechische cinema die wonderwel tot stand kwam in een door censuur geregeerde creatieve atmosfeer.
Vanuit filmhistorisch oogpunt is het vieren van het vijftigjarig bestaan van de film met een heruitgave van de film dus geheel terecht. De vraag is echter hoezeer een modern publiek uit de voeten kan met Chytilova's verzetsdaad. Wie zich vooraf een beetje inleest in de historische context zal Madeliefjes wel op waarde kunnen schatten. De rest kan de extravagante filmische excessen van de film slechts verbijsterd ondergaan. Want Madeliefjes is onmiskenbaar een product van niet alleen de ideologische tijdsgeest, maar ook van de avant-gardistische experimentele cinema van de jaren zestig. De film toont zich een deconstructie van de gangbare klassieke filmconventies en bedient zich van een opzettelijk verwarrende montage, conflicterend kleurgebruik en legio hectische stijlmiddelen om zijn boodschap van ongehoorzaamheid extra te benadrukken. Deze uitspatting van cinematisch kunstvertoon gaat gepaard met een minimum aan plot en laat de ontoereikend voorbereide kijker in vertwijfeling achter. Degenen die hun filmgeschiedenis niet kennen, zullen in Madeliefjes niets meer dan een cinematisch curiosum uit lang vervlogen tijden zien.
Met die kortzichtige mening wordt Madeliefjes tekortgedaan, maar het is moeilijk te ontkennen dat de film voor een hedendaags publiek dat zich niet heeft ingelezen in filosofische filmtheorie, of onbekend is met de feministische opvattingen van vijftig jaar terug, bar weinig om het lijf heeft. We zien een film van amper vijfenzeventig minuten bestaande uit ogenschijnlijk los samenhangende sketches waarin twee dweperige jongedames zich als kleuters gedragen. Alles is overdreven dik aangezet, waarbij vooral de verschrikkelijk irritante lachjes door merg en been gaan en inderdaad walgelijk veel met eten gespeeld wordt. Wie in Madeliefjes niets meer dan een oppervlakkige collage van kinderachtige idioterie ziet, krijgt niet zonder meer ongelijk, ook al wordt dan achteloos voorbij gegaan aan het onderliggende feministisch gedachtegoed en het Tsjechische tijdsbeeld van vroeger jaren. Madeliefjes is een klassieker in een geheel eigen genre dat vandaag de dag eigenlijk niet meer bestaat. Het is goed de film vijftig jaar na dato nog eens in herinnering te roepen in een wereld die de lessen van het verleden langzaamaan lijkt te vergeten, maar dat het vandaag de dag evenzeer verschil zal maken lijkt onwaarschijnlijk.
