in Recensies
Update:
Gijs Scholten van Aschat is al jarenlang een toonaangevende naam in de Nederlandse film- en toneelwereld, zoon Reinout zette pakweg twintig jaar geleden de eerste stappen in zijn voetsporen. Na het zien van het intense Alpha., een familiedrama in de meest letterlijke zin, voelt het alsof al hun gedeelde momenten en afzonderlijke omzwervingen uiteindelijk hebben geleid tot deze film. Op innemende wijze spiegelt regisseur Jan-Willem van Ewijk de haantjesstrijd tussen vader en zoon aan de ijzige strijd met de elementen.
De film speelt zich af in een idyllisch wintersportoord in de Zwitserse Alpen, waar Rein - de namen laten weinig aan de verbeelding over - na de dood van zijn moeder is neergestreken als snowboardleraar. De stemming in het anders zo serene dorpje komt onder hoogspanning te staan door vader Gijs, die onaangekondigd arriveert voor een goedbedoeld familiebezoek.
Vader en zoon zijn amper een paar minuten samen als de eerste snedige blikken en beladen opmerkingen de sfeer alweer hebben bekoeld. Vooral Scholten van Aschat senior is een meester in zich laten kennen door zijn lichaamshouding of een specifieke ondertoon. Kenmerkend is de wijze waarop Gijs zijn zoon uit de tent lokt als het over vrouwen gaat. "Leuk meisje", hint hij tijdens het eten met opgetrokken wenkbrauw richting een serveerster. "Ken je haar?" Zelf blijkt hij na het verlies van zijn vrouw alweer met een veel jongere dame aan het daten te zijn.
Het had bijzondere meerwaarde om Alpha. enkele maanden terug te bekijken in gezelschap van een internationaal publiek. Slechts een enkeling moest gniffelen om opmerkingen die alleen met kennis van de Nederlandse taal zo gelaagd overkomen. Het verbale steekspel tussen Rein en Gijs, met het onderwerp 'vrouwen' als terugkerende splijtzwam, zorgt met name in de eerste helft van het drama voor een intrigerende dynamiek van continu botsende karakters.
Na een aantal ongemakkelijke scènes in het gastverblijf verplaatst de actie zich naar het sluierachtige decor van het hooggebergte, waar Rein zijn angstiger aangelegde vader tot het uiterste drijft. Het klassieke 4:3-formaat is doelbewust gekozen: alleen in dit compacte kader kunnen de vakkundig uitgesneden plaatjes van de Zwitserse Alpen tegelijk wijds, imposant én beknellend aanvoelen.
Rein ziet de uitgestrekte sneeuwvlaktes bij uitstek als een uitnodiging om het avontuur op te zoeken. Risico's zijn er om te nemen, ook als je daarvoor eerst een bloedverwant over de denkbeeldige drempel moet trekken. Alpha. wint aan dubbelzinnigheid als de natuur onverbiddelijk op Reins impulsen reageert. Wie of wat is hier de échte alfa?
Gijs en Reinout speelden eerder samen in het sentimentelere drama Zee van Tijd, waarin de twee een jongvolwassen en oudere versie speelden van hetzelfde personage. Waar Reinout in zijn afzonderlijke scènes in die film nog overtuigingskracht miste, stuwen vader en zoon elkaar in Alpha. naar een hoger acteerniveau. Niet zonder reden toonden de acteurs zich na de wereldpremière in september diep geroerd. "We spelen eigenlijk niet. We zijn het", zei Reinout in een eerder persbericht.
Het is knap dat regisseur Van Ewijk zo diep tot de vertrouwelijke denkwereld van deze twee mannen is doorgedrongen, schijnbaar zonder zich als een indringer te voelen. De combinatie van het kernthema (hoe duidelijk kan een titel zijn) en het krachtige samenspel maakt Alpha. effectiever dan Pacifica. (wederom met punt achter de titel), een ambitieus opgezet drama dat Van Ewijk in de Verenigde Staten draaide. Ironisch genoeg ging die film relatief geruisloos in Nederlandse première in dezelfde periode dat het filmfestival van Venetië Alpha. lanceerde.
De dreigende werking die van de winterse natuur uitgaat, maakt het onvermijdelijk dat de nadruk in de tweede helft van de film op de dramatische afwikkeling van het verhaal komt te liggen. Cinematografisch komt Alpha. in deze fase tot een hoogtepunt, maar het is jammer dat de pakkende interacties tussen vader en zoon hierdoor (opnieuw vrij letterlijk) ondergesneeuwd raken.
In de slotakte schakelt Van Ewijk wel erg rigoureus van de kwetsbare toestand van een van zijn hoofdpersonen naar het verlangde einde, en ook de gebeurtenis waardoor diegene in die toestand belandt doet geforceerd aan. Na het bekijken van zowel Pacifica. als Alpha. overheerst dan ook de indruk dat de regisseur vooral in zijn visuele aanpak (en wat is uiteindelijk belangrijker dan dát?) en acteursregie tot het fijnere gezelschap van Nederlandse filmmakers behoort. Als Van Ewijk voor zijn volgende film niet opnieuw kan beschikken over zo'n doorleefd acteursduo, valt er op papier nog altijd welkome winst te behalen.
