Steven Spielberg kreeg het vaak voor elkaar met zijn films grote interesse te wekken voor een bepaald onderwerp; dinosaurussen werden een hype na Jurassic Park en Indiana Jones inspireert nog steeds mensen om archeoloog te worden. Bijzonder genoeg heeft Christopher Nolan met Oppenheimer velen geïnteresseerd gemaakt in de man achter de atoombom. To End All War: Oppenheimer & the Atomic Bomb speelt daar handig op in. Deze documentaire verscheen weliswaar eerder, maar werd ongetwijfeld geproduceerd omdat ruim van tevoren bekend was waar Nolans nieuwste film over zou gaan.
To End All War kwam al uit in juli 2023 maar is nu pas toegevoegd aan het aanbod van SkyShowtime, wat een beetje voelt als mosterd na de maaltijd. Maar er zijn natuurlijk mensen die Nolans film nog niet hebben gezien en mogelijk ook niet willen zien vanwege de lengte. Voor hen is deze documentaire een prima vervanger, want deze vertelt een belangrijk stukje geschiedenis.
To End All War belicht het leven van J. Robert Oppenheimer, met niet alleen aandacht voor de ontwikkeling van de atoombom, maar ook zijn jeugd, schooltijd, impact van de bombardementen op Japan en het proces tegen hem vanwege het vermoeden dat hij een communist zou zijn. In principe het gros dat ook te zien was in Nolans twee keer zo lang durende film.
Toch is deze documentaire geen overbodig kijkvoer voor wie Nolans biopic heeft gezien, aangezien deze zaken aanhaalt die de gedramatiseerde versie oversloeg. Oppenheimer zelf is volop te zien en te horen, bijvoorbeeld over hoe zijn jeugd die zo beschermd was dat hij op latere leeftijd sociaal zwaar onderontwikkeld was. Zo erg zelfs dat toen enkele pestkoppen een nare grap met hem uithaalden hij niet snapte dat hij dat niet hoefde te pikken.
Maar de meest pijnlijke waarheid is dat Oppenheimer, in Nolans film neergezet als iemand die het wapen ontwikkelt maar vervolgens schrikt van de gruwelen het brengt, zelf wilde dat de bom op een stad zou worden gegooid. Misschien omdat hij als een Adrian Veidt begreep dat één grote terreurdaad een wereldoorlog kon beëindigen, maar het is waarschijnlijker dat de wetenschapper na al die jaren werk het succes van zijn uitvinding in de praktijk wilde meemaken.
Dat rijmt meer met zijn levenslange schuldgevoel. Er werd zelfs geadviseerd om de bom vlakbij de kust te laten vallen, zodat men kon zien wat de kracht van dit wapen was zonder dat er honderdduizend levens verloren gingen, maar daar waren zowel de Amerikaanse president als Oppenheimer op tegen. Een van de geïnterviewden is een Japanse vrouw die als kind de bombardering van Hiroshima persoonlijk heeft meegemaakt. Het is geen verrassing dat zij ervoor pleit om dit wapen nooit meer te gebruiken.
Oppenheimer blijft lastig te peilen. Alleen degenen die langdurig persoonlijk contact met hem hadden zullen een correct beeld hebben van wie hij was. Maar het was in ieder geval een man die wist hoe het voelde om de dood van honderdduizend mensen en de verwoesting van twee steden op zijn geweten te hebben. Het zegt wat over wetenschappers dat hij daar altijd intens spijt van heeft gehad terwijl de militaire en politieke leiders er niet van wakker lagen. Goed kijkvoer dus voor wie meent dat wetenschappers de onmenselijke slechteriken zijn.
To End All War: Oppenheimer & the Atomic Bomb is te zien bij SkyShowtime.
