De geschiedenis kende, voor zover we weten, veertien pogingen om Adolf Hitler om het leven te brengen, zijn eigen zelfmoord niet meegerekend. Een vooraanstaand politiek figuur wordt al snel een doelwit van zijn tegenstanders, maar vooral als het iemand is met zon uitgesproken, verderfelijk en extreem beleid en gedachtegang als dat van de aanvoerder van het Derde Rijk. De bekendste moordaanslag op de nationaalsocialist was door zijn voormalige legeraanvoerders uitgevoerd in 1944. De beraming en uitvoering ervan werd gedocumenteerd in Bryan Singers Valkyrie. Maar de dertien andere (bekende) aanslagen op het leven van de fascistische leider waren dikwijls van geheel andere orde. Soms kan er in het gewone individu iets knappen waardoor er eigenrichting en een ideologie ontstaat die leidt tot een moordaanslag. Een bijzonder geval was de aanslag door Georg Schorsch Elser ten tijde van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Polen was net binnengevallen door de nazis toen de eenvoudige muzikant en arbeider uit München een bom liet afgaan op een boot waar Hitler zojuist een speech had gegeven. Acht mensen kwamen om het leven, maar het doelwit ontkwam.
Het levensverhaal, de gewetensnood en de plannen van Elser worden in de naar hem genoemde biopic opgetekend door Oliver Hirschbiegel, inderdaad de man achter wereldhit en Oscarkandidaat Der Untergang. Voor een waargebeurd drama over de Tweede Wereldoorlog is het opmerkelijk dat Hirschbiegel eigenlijk rondom deze historische gebeurtenis heen vertelt. We maken kennis met Elser als hij op het punt staat om de bom te monteren, maar door zijn eigen domme en nerveuze gedrag tegen de lamp loopt nog voordat de bom tot ontploffing komt. Elser houdt tijdens het verhoor zijn kaken stijf op elkaar, maar hier komt verandering in als zijn vriendin als pressiemiddel in de strijd wordt betrokken. Dan schakelt Hirschbiegel terug naar het vroegere leven van de jongeman die een onbezorgd bestaan in de provincie leidt, maar ook lijdzaam moet toezien hoe de NSDAP van Adolf Hitler een steeds grotere greep op de samenleving krijgt. Elser is een creatieve meubelmaker die houdt van zingen, muziek maken en tekenen. Terwijl hij het aanlegt met de mooie, maar bezette Elsa, ontvouwen zich in Georgs hoofd de plannen om Duitsland te behoeden van de tirannie van Adolf Hitler. Niemand weet wat er in het hoofd van Elser omgaat.
Het is natuurlijk logisch dat Hirschbiegel de jaren 40-45 grotendeels links laat liggen, Elser werd immers in de kraag gevat in november 1939. Toch sijpelt de oorlog in alle gebeurtenissen door in dit dramatische, historische portret. Had Elser dertien minuten meer de tijd gehad dan was zijn aanslag gelukt en dan had de wereld er toen en nu heel anders uitgezien. Dit besef versterkt de sympathie voor de hoofdpersoon en zijn enigszins neurotische en onzekere voorkomen. Het doel heiligt ook voor hem de middelen. Hij is het type idealist waar je dergelijke daden niet achter zoekt. Hirschbiegel staat lang stil bij de persoonlijkheid van Elser in zowel de aanloop naar de moordaanslag als de nasleep ervan. In deze laatste tijdslijn is er veel nadruk op de martelmethoden van de nazis, waarbij Elser geen krimp lijkt te geven. De gruwelijkheden worden echter enkel door Hirschbiegel gesuggereerd, want vol in beeld krijg je de zweepslagen of het uittrekken van vingernagels niet te zien. Je hoort Elser schreeuwen en je ziet de blik op zijn gezicht, maar de Duitse filmmaker is niet gezwicht voor goedkoop effectbejag door de akelige verhoormethoden vol in beeld te brengen. De fantasie is immers altijd sterker dan de zintuiglijke waarneming. Eigenlijk is het betrekken van Elsa in het ontlokken van een bekentenis nog veel wreder. De Duitse officieren krijgen in de smiezen dat dit de enige zwakke plek is van hun verdachte.
Dat is dan ook de reden waarom Hirschbiegel zo grondig investeert in de relatie tussen Georg en Elsa. Soms leidt dit tot een verengde blik en vergeet de regisseur om ook het grotere plaatje rondom hun relatie uitvoerig te belichten. Zo gebeurt het dat het overlijden van een kind als een voetnoot wordt afgedaan, waar dit nu juist een uiterst dramatische gebeurtenis is die de relatie van het verliefde stel een andere dimensie had meegegeven. Dit geldt eveneens voor de relatie van Georg met zijn ouders en de sociaaleconomische situatie waarin het Duitsland van de jaren dertig verkeerde. Hirschbiegel veronderstelt wellicht te veel dat dit wel bekende kost is voor zijn publiek en had de beweegredenen van Elser wat meer moeten inbedden in de omstandigheden en de historische context waarin deze tot stand kwamen. Hoofdrolspeler Christian Friedel is een charmante verschijning, vooral omdat hij de vermoorde onschuld blijft uitstralen. Ondertussen vormt de perfecte misdaad zich in zijn hoofd. In het licht van deze tijd van terrorisme is dat een beangstigende gedachte, een vergelijking waaraan ook Hirschbiegel niet ontkomt.
