in Recensies
Update:
A New Kind of Wilderness verbergt zijn regie. Vanzelfsprekend heeft documentairemaker Silje Evensmo Jacobsen nagedacht welke dingen ze wilde filmen en hoe, natuurlijk zijn in de montage duidelijk keuzes gemaakt en uiteraard wordt zeer doelbewust muziek ingezet. Maar er is nooit een moment waarop Jacobsen met de geportretteerde familie in gesprek gaat, terwijl dat wel volop moet zijn gebeurd. De hardop uitgesproken gedachten van deze mensen zijn vermoedelijk antwoorden op vragen van Jacobsen, maar die krijgen we bewust niet te horen. Jacobsen positioneert zich constant als onzichtbare observator.
De enige keer dat er duidelijk sprake is van sturende regie, is wanneer op amateurbeelden te horen is hoe de filmende Maria haar jonge zoontje aanmoedigt om een boom te knuffelen, waarna hij dat prompt doet. Een aandoenlijk tafereel, maar het bevat ook iets ongemakkelijks. Het jongetje doet dit niet vanuit zichzelf, maar enkel omdat zijn moeder dat wil. Dergelijke 'acteursregie' lijkt niet anders dan wanneer ze haar kinderen zou vragen te lachen voor een foto. Maar het moment is enigszins tekenend voor de situatie, omdat deze uiting van liefde voor de natuur min of meer wordt opgelegd.
Maria en haar man Nik wonen op een boerderij in de Noorse bossen, waar ze hun vier kinderen onderwijzen in zowel de gebruikelijke zaken als in respect voor de natuur. Een nobel streven, maar tussen de regels door valt op dat Maria niet blind is voor beeldvorming. Of eigenlijk 'was', want ze overleed in 2019. Destijds hield de Noorse een blog bij over het leven van haar familie, voorzien van prachtige foto's (ze was professioneel fotograaf) van vooral haar kinderen. De ironie dat hun leven 'off the grid' via moderne middelen voor iedereen toegankelijk was, ontging Maria kennelijk.
Dat geldt eveneens voor Jacobsen, die de familie in beeld brengt na het wegvallen van Maria. Het zou misschien ook wat ongepast zijn geweest om zo kort na haar dood kritische kanttekeningen te plaatsen bij die alternatieve leefstijl, maar het is wel erg duidelijk dat A New Kind of Wilderness vooral fungeert als eerbetoon aan Maria. Het is een film zoals ze die zelf het liefst zou hebben gezien, inclusief een voice-over van haar teksten en een beeldtaal waarvoor goed naar haar foto's lijkt te zijn gekeken.
Dat neemt niet weg dat dit verhaal wel degelijk het vertellen waard is. Na het overlijden van Maria is het aan Nik om hun jonge kinderen groot te brengen, met de nodige obstakels. Dat hij oorspronkelijk Engels is roept bijvoorbeeld al de vraag op of hij in staat is om zijn kinderen voldoende te onderwijzen in de Noorse taal. En wat te doen met de puberende Ronja, Maria's dochter uit haar eerdere huwelijk? Maar belangrijker nog: met het wegvallen van Maria's inkomsten is er te weinig geld om op oude voet voort te leven. Er zullen dingen moeten veranderen.
In die transitie komt Nik niet altijd enorm sympathiek over. Zo laat hij zich net iets te vaak ontvallen dat hij het liefst Noorwegen zou verruilen voor zijn thuisland, ongeacht hoe zijn kinderen daarover denken. Hij zoekt vooral naar pasklare oplossingen, terwijl de opvoeding van zijn kinderen er juist op gericht lijkt ze eraan te laten wennen dat het leven daar zelden in voorziet.
Maar bovenal zien we Nik oogsten wat hij heeft gezaaid. Wanneer het gezin vroeg in de film langs een schoolgebouw rijdt, noemt zijn dochter het 'de gevangenis'. Duidelijk aangeleerd door haar ouders. Wanneer later in de film Nik vanwege een baan zijn kinderen niet langer volledig zelf kan onderwijzen, moet hij ze ineens overtuigen over zijn indoctrinatie heen te stappen.
Wanneer een van zijn kinderen vraagt waarom zij in de bossen opgroeien en niet naar school gaan, antwoordt Nik dat dit de keuze was die hij en Maria destijds hebben genomen. Maar op de redenen voor die keuze gaat hij niet in. Van tijd tot tijd bekruipt dan ook het gevoel dat Maria de drijvende kracht was achter hun alternatieve leefstijl. Ook financieel, want kennelijk is de familie niet zodanig zelfvoorzienend dat ze zonder haar inkomen kunnen.
Dat roept vragen op over hoe realistisch zo'n alternatieve leefstijl is en in hoeverre je eraan vast moet klampen wanneer de initiatiefnemer er niet meer is. Boeiende vragen, maar voor goede antwoorden is een kritischere benadering nodig. En dat zit er helaas niet in, want over de doden niets dan goeds. Jacobsen weet er nog steeds een prettig wegkijkend familieportret van te maken, maar er had meer in gezeten. Misschien over tien jaar nog maar eens proberen, wanneer iedereen wat meer afstand durft te nemen van de mater familias?
