Begin jaren zestig maakte de Italiaanse regisseur Michelangelo Antonioni furore in de internationale filmwereld met L'Avventura, La Notte en L'Eclisse, zijn drieluik over vervreemding, verveling, eenzaamheid en het onvermogen te communiceren. Antonioni presenteerde volgens velen een geheel nieuwe manier van verhalen vertellen. Hij intrigeerde de toeschouwer met zijn koude, intellectuele benadering van de thematiek, die duidelijk voelbaar werd voor de kijker. Vorig jaar zomer deed een retrospectief van Antonioni de ronde in diverse Nederlandse filmhuizen, nu brengt Contact Film La Notte nog eens apart uit.
La Notte was in 1961 de eerste film die Antonioni pas echt wereldwijde erkenning voor zijn unieke stijl opleverde. L'Avventura wekte in eerste instantie vooral woede en verwarring op, en pas bij de tweede film die Antonioni op deze manier maakte kreeg men door wat hij probeerde te bewerkstelligen. Desalniettemin levert een terugblik vijftig jaar later toch de conclusie op dat deze middelste film van de zogenaamde trilogie van Antonioni veruit de minste is. Alle drie de films zijn intellectuele exercities waarin personages leeg voor zich uit staren, langs elkaar heen praten en als zombies door het leven gaan, maar L'Avventura heeft tenminste nog de frisheid van vernieuwing en L'Eclisse komt zowaar zo nu en dan tot leven.
La Notte is echter een doodse herhaling van zetten die alleen door de prachtige cinematografie nog om aan te zien is. Cameraman Gianni di Venanzo, die eerder Il Grido en later L'Eclisse met Antonioni maakte en ook samenwerkte met Fellini (8½, Giulietta degli Spiriti), schiet het ene mooie plaatje na het andere in prachtig zwart-wit. Hij legt ook de gekunstelde mise-en-scène en de zo nu en dan flauwe symboliek van Antonioni nauwkeurig vast, en natuurlijk het verhaal over een huwelijk dat uiteen dreigt te vallen.
Giovanni Pontano is een schrijver wiens nieuwste boek net uitkomt, Lidia is zijn intelligente vrouw met wie hij tien jaar getrouwd is. Beiden zijn op zoek naar iets om hun saaie leven de moeite waard te maken. Lidia denkt na over de man die ze in plaats van Giovanni had kunnen hebben (die op sterven ligt), terwijl Giovanni zich meerdere malen laat verleiden door jongere vrouwen. Samen gaan ze 's avonds naar een feest waar hun verveling nog duidelijker wordt door de feestende mensen om hen heen. Aan het eind volgt een twist die op geen enkele manier wordt gemotiveerd vanuit de personages.
Thematisch valt het wel uit te leggen, en dat is eigenlijk het probleem: de personages zijn nooit meer dan lege hulzen, pionnen die Antonioni op zijn schaakbord verplaatst om zijn thematiek uit te beelden. Een voorbeeld hiervan is de manier waarop mensen puur voor de symboliek regelmatig op een specifieke manier in ruimtes worden geplaatst, zonder dat daar verder enige logische motivatie voor is. De vervreemding van de personages ten opzichte van hun omgeving en elkaar brengt Antonioni over door ook een enorme afstand te creëren tussen kijker en personage.
De verveling waar zijn personages aan lijden wordt ook voelbaar gemaakt door het publiek te vervelen met deze lege, saaie mensen op het scherm die nooit een identiteit krijgen buiten wat ze moeten representeren. Dat hen virtueel niets noemenswaardigs overkomt waar ze op betekenisvolle manier op kunnen reageren draagt hier alleen maar aan bij. Communicatie maakt Antonioni haast onmogelijk door de personages volledig gesloten en onleesbaar te maken. Eenzaamheid voelde ik ten slotte persoonlijk doordat er legio filmliefhebbers en critici zijn die wél voor deze louter cerebrale ervaring van doodse cinema vallen.
