Is de western dood? Als het op de hoeveelheid producties aankomt nagenoeg wel. Ooit werden er honderden westerns per jaar gemaakt, nu zijn ze jaarlijks op één hand te tellen. Dat het uit 2010 afkomstige Meek's Cutoff - na vorig jaar al op het IFFR gedraaid te hebben - nu pas onze reguliere bioscopen bereikt, spreekt boekdelen. Eenzelfde lot was de remake van 3:10 to Yuma enkele jaren terug beschoren. Maar Meek's Cutoff laat wel zien dat binnen het al zo oude westerngenre, dat teruggaat tot 1903 en min of meer het eerste echte filmgenre is, nog altijd vernieuwende, originele en boeiende films met zeggingskracht gemaakt kunnen worden.
De western is voornamelijk een mannengenre. De hoofdpersonen zijn bijna altijd mannen en terugkerende thema's zijn masculiniteit en het in stand houden van een soort patriarchale status quo als onderdeel van de Amerikaanse mythe over de Amerikaanse oorsprong. Dat wil niet zeggen dat het niet interessant is voor vrouwen om naar het genre te kijken, maar hun sekse komt er enigszins bekaaid vanaf. Vrouwen waren vooral nuttig om gered te worden of beschermd tegen geweld. Daarmee konden de mannen mooi hun heldhaftigheid en masculiniteit bewijzen. Regisseuse Kelly Reichardt, die in 2006 nog een Tiger Award won voor haar tweede speelfilm Old Joy, geeft aan dat gegeven een geheel nieuwe, feministische draai.
Er zijn wel eerder westerns met vrouwen in de hoofdrol geweest, zoals Johnny Guitar waarin de traditionele mannen- en vrouwenrollen simpelweg werden omgedraaid, of westerns waarin vrouwelijke revolverhelden toch vooral als mannelijke fantasie dienden. De sterke vrouwenrollen in westerns waren weggelegd voor vrouwen in bijrollen die erin slaagden door een mannenwereld te navigeren zonder zich alleen maar dienstbaar op te stellen. In Meek's Cutoff speelt Michelle Williams in de gedaante van Emily Tetherow een nieuw soort westernheldin, eentje die veel historisch correcter is dan de meeste vrouwen in westerns.
Deel uitmakend van een stel pioniers dat in 1845 door Oregon trekt, loopt Emily in het begin nog achter de mannen aan. Reichardt bekijkt het harde, doch mooie uitgestrekte Amerikaanse landschap door de ogen van Emily. De mannen beslissen in een afgezonderd gesprek wat het plan van actie moet worden voor de volgende dag, en de vrouwen horen dit pas van hun man als de zon al onder is. Maar hoe verder men van de beschaving geraakt, hoe minder de traditionele patriarchale rolverdeling grip heeft op Emily.
De drie gezinnen worden door het woeste, verlaten landschap geleid door Stephen Meek, een gids die beweert een snellere route te weten. Maar naarmate de tijd zonder water verstrijkt neemt het vertrouwen in zijn wijsheid af. De interne spanning wordt opgevoerd door de verschijning en ontvoering van een Indiaan, met wie niet gecommuniceerd kan worden. Op een allesbehalve traditionele wijze mondt dit uit in de bekende 'Mexican stand-off', met Emily als een van de gewapenden en een afwikkeling die niet minder onorthodox is.
Reichardt benadert de western namelijk met haar kenmerkende eigen arthousestijl met veel rustige, observerende shots, die laten zien hoe mensen hun alledaagse dingen doen. Ze opent haar film met een scène waarin te zien is hoe ingewikkeld het is om met een stel huifkarren een rivier over te steken, en hoe repetitief het leven aan de frontier wel niet kan zijn. Haar lome stijl past bij het tempo waarmee de pioniers te voet reizen en brengt daarmee goed over hoe hard en moeilijk dat leven wel niet was. Desalniettemin is er ook ruimte voor prachtige totaalshots van de prairies van Oregon. De opvallende stijl, de bijzondere sfeer en het vrouwelijk perspectief maken van Meek's Cutoff een fascinerende, vernieuwende western die bewijst dat er nog steeds leven in het oude genre zit.
