De huidige economische crisis en wat hopelijk snel de naweeën ervan zullen zijn, vormen een goede basis voor het sociaal-realisme. Het is echter een (film)stroming die er eigenlijk altijd al geweest is. De ongelijkheden tussen arm en rijk zijn van alle tijden. Bekende vertegenwoordigers als Ken Loach, Mike Leigh en de broertjes Dardenne hebben het genre naar de huidige eeuw gebracht. Een sterke nieuwe naam aan het firmament is filmmaakster Clio Barnard die met het ruwe The Selfish Giant haar eerste echte speelfilm aflevert. In de lage sociale klassen in de omgeving van het Britse Bradford, ergens tussen Manchester en Leeds, is het ellende en armoe troef. Ouders, die veelal aan het hoofd van gebroken gezinnen staan, hebben weinig grip op wat hun kroost allemaal uitvreet. Het is iedereen voor zich. De dertienjarige Arbor denkt samen met zijn beste vriend Swifty een goudmijn te hebben gevonden door oud metaal bij elkaar te scharrelen en dit te verkopen aan de louche handelaar Kitten.
De titel van Barnards drama is een verwijzing naar het gelijknamige korte sprookje van Oscar Wilde over een egoïstische reus die niet wil dat kinderen in zijn prachtige tuin komen spelen. Uiteindelijk gaat de reus overstag, ziet de voordelen van de spelende kinderen in en bekoopt het met zowel zijn dood als een plek in de hemel. De parallellen met het allegorische verhaal van Wilde zijn niet altijd even duidelijk. De kinderen die bij Barnard knokken voor hun bestaan zijn te vergelijken met de verbannen kinderen in Wildes verhaal. Kitten, van wie niet duidelijk is of hij Arbor en Swifty nu wil helpen of juist uitbuiten, kan met een beetje fantasie als de reus doorgaan. Of de titel nu verwarrend is of niet, Barnard putte haar inspiratie uit de harde realiteit, toen ze onderzoek deed voor haar debuutfilm, de experimentele en alom gelauwerde documentaire over een schrijfster die opvallend genoeg de titel Arbor droeg.
Arbor is gebaseerd op een jongen die Barnard ontmoette op een school. De gefictionaliseerde Arbor is een opdondertje met ADHD dat samenwoont met zijn machteloze moeder en drugsgebruikende halfbroer. Zijn omgeving lijkt weinig vat op Arbor te hebben. Toch is zijn vriendschap met Swifty allesbepalend. Als de twee van school getrapt worden, hangt Swifty dagelijks rond in het kantoor van de directeur, terwijl Arbor met paard en wagen op zoek gaat naar oud metaal. Arbor haalt Swifty in een mum van tijd over om met hem mee op pad te gaan, maar stikt van jaloezie als Kitten zijn beste vriend chartert voor illegale paardenraces. Vanaf dat moment vertroebelt de blik van de vrijpostige Arbor. Zijn ambities om ondanks zijn jonge leeftijd de beste schroothandelaar van Bradford en omgeving te worden zorgen voor ongekende risico's met fatale gevolgen.
Er valt weinig hoop te putten of positiefs te halen uit Barnards blik op de werkelijkheid. Volwassenen zijn volledig absent, niet in staat om in te grijpen of uit op hun eigen gewin. Arbor en zijn vriendje harken niet genoeg metaal binnen en beginnen dan maar spullen te jatten om aan hun centen te komen. Hun beider huishoudens worden gedomineerd door ruzie en chaos. Daar komt ook nog eens bij dat er weinig sympathieke personages rondlopen in The Selfish Giant. Van al deze somberheden zakt de moed je al snel in de schoenen. Barnard staat echter een integere aanpak voor, ontdoet zich van opsmuk en vals sentiment en weet bovenal het beste uit haar veelal onervaren acteurs te halen. Hoofdrolspeler Conner Chapman lijkt volkomen zichzelf en zich niet bewust van de camera. Hij vertolkt een opstandig schoffie dat hard knokt en voor zichzelf opkomt en te allen tijde voorkomt dat zijn kwetsbare kant naar boven komt.
Barnards eerste fictiewerk is veelbelovend en roept associaties op met Kes van Ken Loach, het werk van de Dardennes en met het Italiaanse neorealisme van na de Tweede Wereldoorlog. Ondanks deze vele vergelijkingen heeft het ongepolijste The Selfish Giant een geheel eigen smoel en een tijdloze setting. Het is een modern en donker sprookje over jeugdige soevereiniteit en de prijs van vriendschap.
Lees ook het interview met regisseuse Clio Barnard.
