Of het nou gaat om het opsluiten van punkband Pussy Riot, het verbieden van homopropaganda of het annexeren van de Krim; met de talloze controverses kunnen we haast niet anders dan concluderen dat het hedendaagse Rusland is vervallen tot één grote staat van corruptie. Wie genoeg macht in handen heeft, kan doen en laten wat hij wil en de rest van het gepeupel zal zich er maar bij neer moeten leggen als zijn leven hem lief is. Honderdveertig minuten lang volgen we in Leviathan het lot van een van deze pionnen, terwijl regisseur Andrey Zviyagintsev (The Return, Elena) tussen de regels door uitgebreid zijn licht schijnt op de problematiek van het land in zijn geheel. Een zware, haast literaire pil, maar voor de kijker met een flinke dosis geduld bijzonder intrigerend.
In een koud en verlaten landschap in het noorden van Rusland, omringd door rottende walviskarkassen, leidt automonteur Kolya een eenvoudig bestaan met zijn vrouw en zoon. Daar komt echter snel verandering in wanneer de burgemeester van het plaatsje zijn gezin voor een schijntje van de oorspronkelijke waarde uit zijn huis probeert te drijven. De koppige en opvliegende Kolya is echter niet van plan zich zonder slag of stoot gewonnen te geven en schakelt de hulp in van een oude vriend die als zijn advocaat wil fungeren.
Wanneer het tweetal in de rechtszaal verschijnt, wordt al snel duidelijk dat het aanvechten van de verkoop niet gemakkelijk zal zijn. Minutenlang dreunt de vrouwelijke griffier op monotone wijze de hele voorgeschiedenis van de zaak op zonder ook maar een seconde te pauzeren voor een adempauze. Een scène met een licht satirisch tintje, maar de strekking is meteen duidelijk: als de burgemeester besloten heeft, is de plaatselijke overheid onvermurwbaar. De hopeloze strijd van de kleine eenling tegen de machtige autoriteit van het corrupte systeem; het werkt haast als een David-versus-Goliathverhaal. De rechtelijke procedure op zichzelf biedt genoeg materiaal om een film mee te vullen, maar vormt in feite slechts de eerste akte van een veel omvangrijker verhaal.
Het knappe aan Zviyagintsevs film is dat hij op meerdere niveaus te bekijken is. In de kern volgen we de persoonlijke lijdensweg van een enkele dolende pechvogel, geïnspireerd door het Bijbelse verhaal van Job, maar tegelijkertijd komen ook grotere themas aan bod als kapitalisme, religie, vaderschap, overspel en alcoholisme. Subtiele hints maken regelmatig het grotere plaatje zichtbaar. Op het dashboard van een auto prijken de Jezus-afbeeldingen naast begeerlijke pornomodellen, terwijl in het gemeentehuis het portret van Poetin continu over de rug van de burgemeester meekijkt, als een soort duistere schaduw die onheilspellend boven het land doemt.
Dezelfde gelaagdheid en maatschappijkritiek wordt eigenlijk al perfect samengevat in de titel van de film. 'Leviathan' is enerzijds een verwijzing naar het gelijknamige boek van de Engelse filosoof Thomas Hobbes, maar tegelijkertijd een metafoor voor de Russische staat: een allesverslindend zeemonster. Met een lengte van bijna tweeënhalf uur en een episodische verhaalstructuur voelt Leviathan haast meer als een miniserie dan een bioscoopfilm. Hoewel de film halverwege eventjes inzakt en de belangrijkste gebeurtenissen zelfs buiten het beeld van de camera plaatsvinden, slaagt Zviyagintsev er toch in om de kijker steeds weer in het verhaal te trekken door te kiezen voor verrassende wendingen of onverwachte satire. Wie het geduld op kan brengen, doet er in ieder geval goed aan om te blijven zitten tot de laatste twist.
