Het zat al niet helemaal lekker met de sociale vaardigheden van Nathan Ellis, maar nadat zijn vader na een ongeluk het tijdige voor het eeuwige verruilt, kruipt de jongen helemaal terug in zijn schulp. Laat palief, met wie Nathan een warme band onderhield, nu net hebben vastgesteld dat de lichte vorm van autisme die bij zijn zoon is geconstateerd de jongen nu juist uniek maakt. Het kost Nathan als hij eenmaal een puber is veel moeite om sociale aansluiting te vinden bij zijn leeftijdsgenoten. Zijn moeder houdt hij op afstand en het verwerken van de dood van zijn vader doet hij solo, zonder er met zijn moeder over te praten. Het is een joekel van een cliché, maar Nathan heeft een speciale gave. Hij houdt van duidelijkheid en structuur en heeft daarom een enorme wiskundeknobbel ontwikkeld. Zijn leraar Mr. Humphreys besluit de tiener bijles te geven en hem klaar te stomen voor de prestigieuze jaarlijkse wiskundeolympiade.
Met de titel X + Y heeft Morgan Matthews met zijn speelfilmdebuut niet alleen willen aangeven dat Nathan zijn heil zoekt in logica en getalletjes, maar ook dat iedereen een zielsverwant heeft. Tijdens een voorronde van de wiskundewedstrijd op Taiwan ontmoet Nathan namelijk een meisje en moet met zijn handicap de fasen doorlopen die al zijn leeftijdsgenoten met een gezonde dosis hormonen doormaken. Het contact met de Taiwanese Zhang Mei is onhandig, onwennig en geforceerd, vooral als blijkt dat het meisje een stuk initiatiefrijker is dan Nathan. Matthews weet er een extra laag aan toe te voegen door het besef dat het zoeken van intermenselijk contact voor zijn hoofdpersoon nog net een stukje lastiger verloopt. De behoefte om normaal te zijn gaat ook in de jongen om, maar hij weet het zeer moeilijk te uiten. Verliefdheid komt enkel in horten en stoten naar boven borrelen en laat zich lastig aankondigen, laat staan vangen in structuren en axiomas. De toenaderingspogingen van Zhang Mei komen Nathan dan ook rauw op zijn dak vallen. En als hij er aan durft toe te geven heeft zijn omgeving er opeens een flinke mening over.
Om de zaken allemaal wat luchtiger te maken heeft Matthews altijd nog de kaart van de olympiade die hij kan uitspelen. Naast een goedbedoeld drama over een jongen die zijn grote verlies om maar een flinke jeukterm te bezigen een plekje moet geven in een overvol met kennis volgestouwd hoofd, moet de competitieve component van het verhaal zorgen voor wat verlichting en vooral een hoge feelgoodfactor. Toch weet Matthews niet te voorkomen dat zijn jeugddrama halverwege gebukt gaat onder de last van zwaarmoedigheid en gebrek aan focus. Er blijkt namelijk naast Nathan een jongen in zijn sterrenteam met knappe koppen te zitten die het nog net een fractie lastiger heeft. Tot overmaat van ramp beginnen leraar Matthews en Nathans moeder ook nog eens in de coulissen te rommelen en heeft de onderwijzer moeite om de vele verleidingen van een hedonistisch bestaan in bedwang te houden. Dit zijn wel erg veel afleidingsmanoeuvres van wat in wezen een mooi klein verhaal is over een einzelgänger die zichzelf en de wereld om zich heen met enige vertraging probeert te ontdekken.
X + Y sorteert met name effect op de momenten dat Matthews de zaken klein en overzichtelijk weet te houden. Zelfs dan weet hij samen met scenarist James Graham, weinig toe te voegen over wat we weten over autisme. Dit coming-of-agedrama is dan ook zeer schematisch opgezet en daar waar de regisseur buiten de lijntjes durft te kleuren, maakt hij er een potje van en niet in de goede zin des woords. Daar waar Matthews zich bij de les houdt zien we een afgemeten, degelijk drama met uitstekende acteursvertolkingen.
