Ernest Cole moet wel een van de meest onbekende beroemdheden ter wereld zijn. Een vergeten talent. Het is dan ook goed dat Raoul Peck, de Haïtiaanse regisseur en voormalige minister van Cultuur, een documentaire over hem maakte. En wat voor een. Ernest Cole: Lost and Found schetst het leven en werk van deze man via de producten van zijn talent: zijn foto's. Cole was een briljante fotograaf die met zijn werk politieke statements maakte. Maak kennis met de man die Apartheid een heel duidelijk gezicht gaf.
Ernest Cole (1940 - 1990) was een zwarte Zuid-Afrikaan uit een township bij Pretoria. Veel kansen voor een opleiding kreeg hij niet, maar via een baan bij een fotografiestudio ontwikkelde de autodidact zich tot een getalenteerde fotograaf. Hij legde vast wat hij zag: de systematische onderdrukking van zijn zwarte medemensen door het apartheidssysteem in Zuid-Afrika. Maar hij moest creatief zijn en vaak clandestien werken. De blanke overheid hield niet van zijn sociale kritiek, ook niet in de vorm van foto's.
Zijn fotocollectie met zwart-witbeelden van onderdrukking, segregatie, dagelijkse pesterijen en armoede, verzamelde hij in zijn boek House of Bondage, dat in 1967 werd gepubliceerd. Het maakte Cole op slag beroemd, want hij was een van de eerste zwarte mensen die de rest van de wereld liet zien wat Apartheid werkelijk inhield. Maar door het boek kwam hij op de radar van het regime. Cole had geen andere keuze dan het land te verlaten, eerst naar Europa en later naar de VS.
In New York werd hij wel gewaardeerd. Hij kreeg de kans bij Time Magazine om zijn activisme voort te zetten. Maar de ballingschap eiste een hoge tol. Cole verloor bijna al het contact met zijn familie en vrienden in Zuid-Afrika, raakte in financiële problemen en belandde in een zware depressie. Hij en zijn werk raakten in de vergetelheid. Hij stierf in armoede op zijn negenenveertigste; zijn nalatenschap leek verloren.
Met de documentaire Ernest Cole: Lost and Found geeft regisseur Raoul Peck (I Am Not Your Negro) Cole eindelijk het eerherstel dat hij verdient. Hij doet dat op een relatief minimalistische manier en focust vooral op de foto's die de man ooit nam, gemengd met archiefbeelden. Maar het zijn wel fantastische foto's. Door in en uit te zoomen op deze beelden krijgt de film een ongelooflijke kracht. Acteur LaKeith Stanfield, die Cole vertolkt via de warme commentaarstem, spreekt de toeschouwer rechtstreeks aan, waardoor deze zich als het ware verplaatst in de persoon van de fotograaf en meekijkt door diens ogen.
Peck voegt nog een extra laag aan zijn film toe. Het toeval wilde dat in 2017 een verloren gewaande, maar perfect bewaarde collectie van Coles foto's werd gevonden in een Zweedse kluis. Cole is ooit in Zweden geweest, maar wie de meesterwerkjes daar verstopt heeft, blijft tot op de dag van vandaag een mysterie. De Zweedse bank weigert om onduidelijke reden uitleg te geven. Deze vondst heeft bijgedragen aan de hernieuwde aandacht voor het werk van de fotograaf en gaf Raoul Peck de extra motivatie om de film te maken.
Ernest Cole: Lost and Found is over de hele linie zeer aangrijpend. De sterkste momenten zijn die wanneer Cole naar het zuiden van de VS trekt. Hij denkt een zekere vrijheid te hebben gevonden in Amerika, weg van de gruwelen in Zuid-Afrika. Maar al snel wordt hij zich bewust van het feit dat de situatie voor zwarten in de Deep South geen haar beter is. Het lijkt wel of hij op een of andere manier weer thuis is. Opnieuw wordt hij geconfronteerd met racisme, segregatie en vernederingen.
Raoul Peck heeft met deze film beslist een van zijn beste werken afgeleverd. De prent vormt bovendien een prachtig duo met I Am Not Your Negro, zijn eerbetoon aan James Baldwin. Het is nu te hopen dat de wereld Ernest Cole eindelijk de status zal geven als een van de grootste fotografen van de twintigste eeuw.
