Regie: Sean Charmatz | Scenario: Charlie Kaufman | Cast (stemmen): Jacob Tremblay (Orion), Paul Walter Hauser (Dark), Angela Bassett (Sweet Dreams), Colin Hanks (Adult Orion), Carla Gucino (Orion's Mom), e.a. | Speelduur: 92 minuten | Jaar: 2024

Charlie Kaufman is een van de weinige scenarioschrijvers die naamsbekendheid verwierf bij het grote publiek. Zijn scenario voor Being John Malkovich was zo'n bizar werkje dat men wilde weten wie nou zoiets kon bedenken. Veel schrijft hij niet, maar alles van zijn hand bevat een mannelijk hoofdpersonage dat overloopt van onzekerheden. Wellicht dat hij daarom iets zag in het kinderboekje van Emma Yarlett. Zijn bewerking is doordrenkt met zijn stijl, en daarmee niet slechts meer voor kinderen.

Orion zit op de basisschool, maar hij maakt zijn leven nu al onmogelijk door voor alles bang te zijn. Bovenaan zijn lijst staat het donker. Nu blijkt Donker een levend wezen te zijn dat het beu is dat iedereen altijd maar zo bang voor hem is. Niemand meer dan Orion, daarom neemt Donker hem mee om een nacht met hem door te brengen. Alleen blijkt dat zijn werk behoorlijk overhoop te halen.

Het gelijknamige boekje telt slechts veertig pagina's en gaat over niets anders dan Orion die door het vriendelijke Donker wordt rondgeleid door diverse "enge" locaties die blijken mee te vallen, waardoor Orion uiteindelijk niet meer zo bang is. Deze film neemt dat boekje als beginpunt, maar gaat veel verder.

De introductie gaat vlot: Orion is een typisch neurotisch jongetje dat gevaar ziet in alles en onschuldige zaken als foutjes maken ziet als het einde van de wereld. Zijn ouders zijn een sympathiek en begripvol stel, en al gauw komt het punt dat het bedtijd is en Orions grootste angst weer opduikt: het donker. Kaufman heeft tegen die tijd via Orions voice-over al opgemerkt dat een kijker van animatiefilms niet moeilijk moet doen over voorwerpen of concepten die als personages worden neergezet.

Dat is een ietwat makkelijk uitvlucht want zijn personages vereisen heel wat geforceerde 'suspension of disbelief', het accepteren van de werkelijkheid die in fictie wordt voorgeschoteld, omdat die behoorlijk onlogisch zijn. Het Donker zelf, waarom is dit een wezen? Maar Donker reist met figuren die taken verrichten die de Kerstman als een luiwammes doen overkomen. Kaufman heeft de kijker al verzocht om dit gewoon te accepteren. Een beetje makkelijk, maar vooruit.

Kaufmans grootste talent, iets origineels onverwacht uit zijn toverhoed trekken, laat zich al gauw zien wanneer blijkt dat dit alles een verhaaltje is, dat een volwassen Orion vertelt aan zijn even neurotische dochter. Niet lang daarna opent hij een deurtje naar de mogelijkheid dat deze dochter invloed mag hebben op dit verhaal.

Het plot zelf wordt op den duur ook op uiterst organische wijze afgestuurd op complete chaos, het bestaan van de hele mensheid zal overhoop worden gehaald. Er komt een moment waarop Orion en Donker even rusten op de top van een berg, maar dat blijkt uiteindelijk een zwevende zeeschildpad te zijn. Typische Kaufman-symboliek om te laten zien dat niets meer zeker is.

Als Orions dochter wederom wordt betrokken in het verhaal gaat alle voorspelbaarheid overboord. Anders dan in films die Charlie Kaufman tegenwoordig ook zelf regisseert, die na verloop van tijd lastig worden om te volgen, houdt hij ditmaal de logica er in. Voor de jongere kijkers, waarschijnlijk. Alleen lijkt er op het hoogtepunt van de chaos een boodschap voor volwassenen te zijn. Want voor ons gaat dit niet over een kinderangst overwinnen.

Er wordt even kort en tussen neus en lippen door klimaatverandering genoemd. 'Het duister' is ook een term die wordt gebruikt wanneer men spreekt over een onvermijdelijke toekomst waarin de wereld te onleefbaar wordt om nog technologie te kunnen gebruiken. We stevenen af op onszelf uitroeien, en er komt een punt waar zaken als energie en internet ophouden te bestaan. In principe maakt de mensheid alleen nog kans te blijven bestaan als die zich nu al deels in die duisternis gooit.

Is dat wat Kaufman de volwassen kijkers probeert te vertellen? Wees niet bang voor dát duister: niets mis met een wereld zonder vliegen of autorijden, waar boeken lezen en stroomloze toneelstukken/concerten bijwonen voldoende amusement is en waarin deels voor eigen voedsel voorzien prima mogelijk is? Het klinkt zeker als een angst voor volwassenen, maar het is geen onmogelijke taak.

Toch houdt Orion and the Dark koers op een geanimeerd avontuur voor jong en oud, met een einde met actie en emotionele betrokkenheid. De conclusie toont een overeenkomst met Kaufmans Synecdoche, New York, alhoewel het hier allemaal nog prima bij te houden is. Mooi zelfs, dat een man die zich steeds meer lijkt af te keren van mainstream Hollywood toch nog in staat is, en de wil had, om een scenario te schrijven waar iedereen van kan genieten. Het is wederom een uniek werkje. Jammer dat het zonder een toetertje of belletje door Netflix is toegevoegd aan hun aanbod.

Orion and the Dark is te zien bij Netflix.