Menig horrorfilm met een bovennatuurlijk plot begint met een tekst die aangeeft dat wat je gaat zien gebaseerd is op een echte gebeurtenis. Dat mag je natuurlijk altijd met een korreltje zout nemen, maar ergens is het vermoeiend dat er mensen zijn die dit soort middeleeuws bijgeloof nog voor waarheid aannemen. The Pope's Exorcist pakt het een stuk gezelliger aan door aan te geven dat de hoofdpersoon is gebaseerd op iemand die echt bestaat. Het zet meteen de toon voor de film: niet moeilijk, gewoon lekker griezelen.
Julia moet noodgedwongen verhuizen naar Spanje met haar twee kinderen, Amy en Henry. Het plan is om een bouwval van een abdij die ze geërfd heeft op te knappen en te verkopen, maar het pand blijkt een gevangenis voor een demon te zijn die door de werkzaamheden weer vrij komt en bezit neemt van zoontje Henry. Het Vaticaan begrijpt dat dit een serieuze zaak is en stuurt hun meest bekwame exorcist erop af: Gabriel. Maar zelfs voor hem is het een uitdagende confrontatie.
Met die Gabriel blijk je enorm te kunnen lachen. Hij is dan wel een heiligman, maar ergens is hij ook een zelfverzekerde cowboy. Wanneer hij een zaak krijgt waar niks paranormaals mee aan de hand is, voert hij een show op om de patiënt tijdelijk te helpen en verwijst die daarna door naar een psycholoog voor verdere behandeling. Wanneer een panel hem wil ontslaan herinnert hij ze eraan dat hij de officiële en enige exorcist is die persoonlijk is aangenomen door de paus. Met hem valt niet te sollen.
De gevatte opmerkingen zitten niet slechts in de introductie. Zelfs in de tweede helft van de film, wanneer Gabriel midden in een heftig gevecht zit met de bezeten Henry, is er nog ruimte voor een grol tussendoor. The Pope's Exorcist is een verademing tussen al die films waar geen lachje van af kan, zonder dat dit een komedie valt te noemen. Het is absoluut horror.
Alleen niet eentje die erg eng is. Het heeft meer een avontuurlijk gevoel, zoals Poltergeist. Henry is al gauw bezeten en het duurt niet lang voordat dat erkend wordt en Gabriel aan de deur staat. En dan stelt deze een interessante vraag: waarom koos de demon dit jochie? Dit is het mysterie dat Gabriel en een Spaanse collega proberen op te lossen, terwijl de ellende af en toe de kop opsteekt en inspeelt op herinneringen waarvoor ze zich schamen.
De vervallen abdij is zowel onheilspellend als pittoresk, gelegen in een bos vlakbij de kust. Ook enkele interieurs lijken weggelopen uit een Guillermo del Toro-film. Het is niet helemaal duidelijk waarom de bouwvakkers vertrekken vanwege een gaslek en de nieuwe bewoners achterblijven zonder maatregelen te nemen, maar het maakt niet veel uit want het is fictie en het ziet er zo prachtig uit.
Lange tijd weet The Pope's Exorcist de clichés op afstand te houden, maar gooit ze er voor de climax alsnog allemaal in. Ledematen in onmogelijke posities terwijl je de botten hoort kraken, een rammelend bed, tegen de muur opklimmen en aan het plafond hangen, een omdraaiend hoofd, inboedel die door de kamer vliegt en een stormwind ondanks dat de ramen zijn gesloten. Overdaad schaadt!
Voordat de hysterie losbarst is er alleen de bezeten Henry die spreekt met een vervormde stem en doet denken aan een boze Smeagol. Zijn fysieke ontwikkeling is wel origineel: hoe dieper de demon in hem zit, hoe meer hij begint te lijken op iemand die slechte plastische chirurgie heeft gehad. Dat klinkt alsof het lachwekkend zou zijn, maar het is oprecht verontrustend.
Het is niet overduidelijk wat de onderliggende kern precies moet zijn. Er wordt gesproken over liefde en haat, Gabriel en de andere priester zien zich geconfronteerd met een pijnlijk moment uit hun verleden dat ze moeten overwinnen en eigen wil komt ook nog ter sprake. Maar niets is dermate uitgewerkt dat het voelt als het officiële thema. Er wordt nog wel even een draai gegeven aan een historisch moment waarin de kerk zich onmenselijk heeft gedragen, door te beweren dat het niet hun schuld was maar die van Satan. Wederom: het is fictie.
Russell Crowe is een perfecte castingkeuze. Hij neemt de rol serieus, maar snapt dat de film het niet is waardoor hij er wel wat lol mee kan hebben. De acteur heeft ook als zanger en gitarist op het podium gestaan en die rockster-vibe past mooi bij deze bad boy van het Vaticaan. Het is zijn eerste horrorfilm, en dat mag een waardig debuut worden genoemd.
