Regisseur en correspondent At van Praag (1940-1986) beet zich met zijn films en reportages vast in de meest uiteenlopende politieke onderwerpen. Als antwoord op het filmcensuur op politieke films over de Vietnamoorlog, richtte hij samen met onder andere journalist Bertus Hendriks Cineclub Vrijheidsfilms op. Onder de vlag van dit productiebedrijf bracht hij in 1978 de documentaire Oema foe Srenan (Vrouwen voor Suriname) uit. In 2021 restaureerde EYE Filmmuseum de film die nu opnieuw te zien is in de Nederlandse filmhuizen.
Van Praag maakte Oema foe Sranan in de jaren rond de onafhankelijkheid. Hij bracht de levens van verschillende vrouwen in beeld. Hoe verschillend die levens ook waren, alle werden gedomineerd door miskenning, uitbuiting en armoede. De vrouwen voeden vaak in hun eentje hun kinderen op, die vanwege geldproblemen vaak niet allemaal naar school konden en geen nieuwe kleding kregen als ze die eigenlijk nodig hadden. Sommige vrouwen bleven in Suriname en probeerden zich via een vrouwenunie in te zetten voor andere vrouwen. Anderen zochten hun geluk in Nederland.
Een strijdvaardige, activistische voice-over vertelt over de omstandigheden waarin de vrouwen leven en die zijn niet al te best. Zeventig procent leefde destijds onder de armoedegrens en in erbarmelijke omstandigheden. De conclusie die getrokken wordt is duidelijk: dit is allemaal te wijten aan het kolonialisme.
Nederland leek voor sommigen de oplossing voor alle problemen, maar deze documentaire presenteert Nederland niet bepaald als een paradijs. Nederland wordt keihard door het slijk gehaald, aangesproken op alle problemen die het land als kolonisator heeft aangericht én die het veroorzaakt voor de Surinamers die zich in Nederland vestigden.
Citaten uit Wij Slaven van Suriname van Anton de Kom worden voorgelezen en geïllustreerd met tekeningen. Haarfijn legt de voice-over uit hoe Nederlanders Surinamers op gruwelijke wijze tot slaaf maakten. De film is opgedragen aan alle vrouwen en mannen die zich verzetten en streden tegen het kolonialisme.
De krantenkoppen uit de jaren zeventig die door het beeld zweven liegen er niet om: op een warme ontvangst hoefden de Surinamers die naar Nederland kwamen niet te rekenen. Het liefst werden Surinamers strategisch over het land verdeeld, lees: weggestopt.
De documentaire zit vol met liedjes die het leven van Surinaamse vrouwen bezingen of een ode brengen aan Suriname. Hoe goed de muziek ook bij de beelden past, deze is niet speciaal voor de film geschreven. De mix van traditionele folk, politieke liederen en meer populaire nummers symboliseert niet alleen de rijke Surinaamse muziekgeschiedenis, maar ook verschillende bevolkingsgroepen.
Oema fou Sranan is enerzijds een ode aan de Surinaamse vrouw. De vrouw die altijd is blijven strijden voor betere leefomstandigheden voor haar en haar kinderen, en de toekomst van Suriname. De vrouw die altijd is blijven strijden voor een écht vrij Suriname. Tot aan de dag van vandaag.
De recente protesten in Suriname benadrukken nog maar eens dat de problemen van zo'n vijftig jaar geleden nog niet zijn opgelost. En laten we eerlijk zijn: het doorduwen van het excuusmoment voor het slavernijverleden op 19 december 2022 was toch ook niet bepaald een chique actie van politiek Nederland.
Is er veel veranderd in de afgelopen decennia? Met schaamrood op de kaken moeten we bekennen van niet. Wat dat betreft komt de gerestaureerde versie van Oema foe Srenan op een goed moment uit. Wat dit onderwerp betreft kan er niet genoeg aan gedaan worden om oprecht besef van historische feiten te kweken.
