Dans is een directe, expressieve kunstvorm. Emoties spatten regelmatig van de beweging af. Een goed gechoreografeerde dans kan een visueel spektakel zijn, in filmvorm soms even enerverend, meeslepend en indrukwekkend als een goede actiefilm. Waarom is de balletfilm Coppelia dat dan uiteindelijk niet?
Ligt dat aan het bronmateriaal? Coppelia is een moderne versie van een Frans balletstuk uit 1870. Het oorspronkelijke verhaal, gebaseerd op Der Sandmann van E.T.A. Hoffmann, draait om dr. Coppelius, die een dansende pop maakt. Zij is zó levensecht dat dorpsjongen Franz verliefd op haar wordt en zijn geliefde Swanhilda negeert. Zij verkleedt zich als de pop en doet net alsof deze echt tot leven is gekomen, om hem te redden uit de dodelijke handen van Coppelius.
Sinds 1870 zijn er vele uitvoeringen van geweest. In 2008 produceerde Ted Bransen een moderne versie voor het Nederlands Nationaal Ballet uit 2008, waarin de speelgoedmaker een plastisch chirurg is geworden. Dit vormde de inspiratie voor de nieuwe filmversie, die nog meer een sciencefictionsprookje is geworden. Dat dit verhaal nog altijd kunstenaars inspireert en al honderdvijftig jaar een publiek weet te trekken, suggereert dat de bron het probleem niet is.
Ligt het dan aan de huidige vorm? De mengeling van klassiek ballet en animatie is uniek en kan alleen via het medium film gerealiseerd worden. De snelle wisselingen van het dorpsplein, waar iedereen samenkomt, naar het interieur van het ruimteschip dat op het plein landt, zijn op een podium onmogelijk; het bijbehorende gangenstelsel té groot.
Toch zien de animaties er voornamelijk uit als uitgebreide toneeldecors. Dat ze heel mooi zijn is fijn, maar doordat er nauwelijks voelbare interactie is tussen de dansers en de animaties, worden ze nooit meer dan kleurrijke achtergronden. In plaats van dat de twee kunstvormen mooi samenkomen en de emoties van het verhaal ondersteunen, houden en creëren ze afstand.
Het camerawerk versterkt dit door vaak letterlijk op afstand te blijven. Het brengt de dansbewegingen goed en volledig in beeld, maar de uitgedrukte emoties niet helemaal. Die afstandelijkheid voorkomt dat je volledig opgaat in drama en dans. Vooral de climax heeft hieronder te lijden.
Of ligt het simpelweg aan mij? Er zijn zeker wel dansfilms en danssequenties in films die veel met mij deden. Zoals The Cube Phantom of Pina, maar die zijn zowel qua dans als filmvorm veel abstracter en moderner. Dat laatste geldt ook voor bijvoorbeeld de geweldige choreografie van Busby Berkeley of Farah Khan. Maar die zijn dan weer onderdeel van een traditioneler filmnarratief, met dialogen en meer plot. Dat geldt ook voor de mooie balletscènes in The Red Shoes.
Maar heb ik eigenlijk ooit echt genoten van een volledige balletvoorstelling, op film of in het theater? Coppelia zou allicht beter werken op het toneel, waar je dan toch wat dichterbij de dans en de dansers komt. Maar ook daarbij heb ik altijd wel enige afstand ervaren. Zelfs tot gerenommeerde stukken zoals Het Zwanenmeer, met de prachtige muziek van Tsjaikovski.
Dat ik wel kan genieten van het zeer charmante begin van Coppelia, waarin Swanhilda en Franz voor elkaar vallen, en van de vrolijk gekleurde animatie, maar tijdens de laatste akte toch de connectie met drama en dans verloor, ligt dus misschien evenzeer aan mijzelf als aan deze nieuwe filmversie van Coppelia.
