State Funeral
Recensie

State Funeral (2019)

Documentaire rondom de begrafenis van Jozef Stalin maakt meerdere aspecten van de Sovjet-dictatuur invoelbaar.

in Recensies
Leestijd: 1 min 56 sec
Regie: Sergei Loznitsa | Scenario: Sergei Loznitsa | Speelduur: 135 minuten | Jaar: 2019

Op 5 maart 1953 overleed Jozef Stalin, waarna een grootse begrafenis georganiseerd moest worden. Sergei Loznitsa laat aan de hand van archiefbeelden het hele proces zien, vanaf Stalins dood tot aan de officiële begrafenis. Met deze film focust Loznitsa op de absurditeit van de persoonlijkheidscultus rondom Stalin en de enorme contrasten van de pompeuze staatsbegrafenis met de arbeiders die erop afkomen.

In State Funeral zijn lang uitgesponnen scènes te zien van burgers die de kerk in komen waar Stalin ligt opgebaard. Mensen verzamelen zich op pleinen door de gehele Sovjet-Unie om het nieuws rondom de dood van Stalin te horen. Hele rijen vormen zich in de straten van verschillende steden om te rouwen. Een van de meer fascinerende aspecten van deze scènes zijn de vele mensen die recht in de camera kijken. Dit gebeurt vaker met archiefbeelden, maar in dit geval krijgt het een extra lading door de immense onderdrukking van destijds. In een maatschappij waar iedereen elkaar kan verlinken lijkt de camera een ongenode gast.

Toch bevat de documentaire ook prachtige esthetische beelden en is het zeker geen statisch geheel. De grootsheid waarmee de Sovjet-Unie rouwt om de dood van Stalin en de beelden die daarvan getuigen, zijn natuurlijk zuiverste propaganda, maar toch ontroeren ze. Arbeiders die hun werk neerleggen en luid toeteren met stoomtreinen. Mensen die hun tranen oprecht, bijna hysterisch, de loop laten bij de dode Stalin. Enorme stoeten die de kist verplaatsen. De verzameling beelden die Loznitsa gebruikt hypnotiseert en levert een bijzondere ervaring op. Het maakt de oppressie, maar ook de pracht en kracht van de sterke propaganda invoelbaar.

State Funeral eindigt met een disclaimer om de kijker er nog maar even aan te herinneren wat voor gruwelen er allemaal hebben plaatsgevonden onder het regime van Stalin. Tientallen miljoenen mensen kwamen om in strafkampen, door honger of executie. Het maakt de obsessieve focus op de dood van deze ene man alleen maar absurder. De lege retoriek van de partijbonzen van de Communistische Partij over de arbeiders tijdens de begrafenis van Stalin laat met de blik van nu erg goed zien hoe het communisme in de Sovjet-Unie zo'n ongelofelijk gefaald project is gebleken. Naast de fantastische historische inzichten die State Funeral biedt, is deze film vooral een uiterst meeslepende ervaring die tot (zelf)reflectie dwingt.