Regie: Joe Penna | Scenario: Ryan Morrison, Joe Penna | Cast: Anna Kendrick (Zoe Levenson), Daniel Dae Kim (David Kim), Shamier Anderson (Michael Adams), Toni Collette (Marina Barnett) | Speelduur: 116 minuten | Jaar: 2021

Welbeschouwd is het best apart dat films die zich afspelen in de ruimte algauw worden geassocieerd met spektakel. Want hoewel het niet niets is om buiten de aardse dampkring te reizen, is de ruimte allerminst een plek voor luidruchtig avontuur. Mogelijk verandert dit in de verre toekomst, maar vooralsnog is het ruimtereizen voorbehouden aan dicht op elkaar gepakte wetenschappers die enkel met veel intelligentie en een hoge stressbestendigheid naar behoren kunnen functioneren. Dat betekent allerminst dat de ruimte zonder gevaren is, maar wanneer er iets misgaat en de dood om de hoek komt kijken, is dat doorgans niet in de vorm van luidruchtige explosies maar eerder met een stilletjes teruglopende zuurstofmeter.

Zoiets is echter niet makkelijk te vertalen naar een audiovisueel medium wanneer het publiek is ingesteld op spanning en drama. Ter illustratie: waar in Apollo 13 het fameuze "Houston, we have a problem" fungeert als startschot voor intense muziek en net zulk intens acteerwerk, werd bij de werkelijke Apollo 13-missie door de in levensgevaar verkerende astronauten op uiterst kalme toon geconverseerd terwijl zij hun problemen poogden op te lossen. Precies de stalen zenuwen die nodig zijn om zo'n situatie tot een goed einde te brengen, maar voor een film moet het allemaal iets smeuïger. Maar nu het ruimtereizen een nieuwe opleving meemaakt, is het wellicht goed als wordt gewerkt aan wat realistischere weergave daarvan. Stowaway zal niet de boeken ingaan als een klassieker, maar zet wel een goede stap richting een ingetogenere variant van ruimtespektakel.

Dat wordt vooral bereikt door een zeer beperkt perspectief aan te houden. Zo opent de film met drie astronauten die de ruimte in worden geschoten, maar er zijn geen openingsscènes of tekst in beeld die duiden met welk doel dat gebeurt. Nergens voor nodig ook; dergelijke informatie komt later wel. Stowaway ligt dan ook aardig in het verlengde van regisseur Joe Penna's voorgaande film Arctic, waarin ook niet al te veel werd ingegaan op de voorgeschiedenis, maar alle focus lag op de primaire situatie in het hier en nu. Gedurende de gehele film blijven we bij de astronauten en de aarde komt enkel in beeld als onderdeel van hun uitzicht. Maar Penna doet daar nog een schepje bovenop door bij radiocontact met de thuisbasis alleen de kant van de astronauten te laten horen. Een simpele maar uiterst doeltreffende manier om te vocaliseren hoe afgezonderd deze mensen zijn.

Toch is het drietal niet geheel alleen, want al snel blijkt zich een vierde passagier aan boord te bevinden. Met een titel als Stowaway ('verstekeling') viel dat natuurlijk te verwachten, al is de situatie onschuldiger dan je op basis daarvan zou vermoeden. Technicus Michael blijkt namelijk geheel per ongeluk aan boord te zijn beland en was geenszins van plan twee jaar van zijn leven in de ruimte door te brengen. Maar omkeren is simpelweg niet mogelijk en dus zal het viertal er het beste van moeten maken. Helaas blijkt Michaels aanwezigheid te hebben gezorgd voor een technisch probleem, resulterend in een tekort aan zuurstof. Zelfs met alle mogelijke noodoplossingen zal er niet genoeg zijn om vier mensen in leven te houden. Aldus wordt een simpele rekensom al snel een moreel dilemma: is het ethisch verantwoord één persoon te doden om drie anderen in leven te houden?

Meestal zijn dergelijke dilemma's volkomen hypothetisch, maar niet in de ruimte, waar alles begint en eindigt met ijskoude calculaties. Daarvan zagen we er ook al aardig wat voorbijkomen in The Martian, maar daarin was er toch altijd het immer aanwezige optimisme dat voorschreef dat elk probleem met een gezonde dosis wetenschap kon worden opgelost. In Stowaway blijkt het onheil minder makkelijk afwendbaar. Penna behoudt gelukkig te allen tijde een kalme toon, zonder te vervallen in bombastisch spektakel. De personages staren weliswaar naar een situatie die een zekere dood betekent, maar hoeven niet constant door het oog van de naald te kruipen, zoals in Armageddon of Gravity. De spanning komt uiteindelijk vooral van een tikkende klik en een gevaarlijke ruimtewandeling waarbij de astronauten op ouderwetse wijze aan het werk moeten, met touw en zuurstofflessen.

Het is echter spijtig dat de zogenaamde verstekeling in de tweede helft enkel als lijdend voorwerp mag fungeren, terwijl we hem daarvoor nog als een volwaardig personage leerden kennen. Penna lijkt echter in te zetten op het idee dat de verantwoordelijkheid voor een mensenleven ligt bij degene die ertoe in staat is het te redden, ongeacht persoonlijke gevoelens. In Arctic zagen we iets vergelijkbaars, met een hoofdpersoon die zich verantwoordelijk voelde voor het leven van iemand met wie hij nooit een woord had gewisseld. Dat past enigszins in het centrale dilemma: is een mensenleven minder waard als je de persoon in kwestie niet kent of - lastiger nog - wel kent maar niet mag? Stowaway is prima te bekijken als een op zichzelf staande film, maar wellicht biedt een combinatie met het thematisch vergelijkbare Arctic een nog iets rijkere kijkervaring.

Stowaway is te zien bij Netflix.