Op het randje van uitsterven. Sudan, zo heet het allerlaatste mannelijke exemplaar van de noordelijke witte neushoorn. Hij is te oud om de twee overgebleven vrouwtjes te bevruchten, maar wordt nog wel beschermd door militair getrainde bewakers. Zijn thuis is Ol Pejeta, een conservatiepark in Kenia. Tussen alle dieren is hij de grote ster, de allerlaatste hoop voor een diersoort die bijna niet meer is. En over de nood van het behoud van soorten gaat deze documentaire, The Last Male on Earth.
In 2010 was er nog een jubelstemming. Sudan en de twee toen nog levende vrouwtjes werden overgebracht van een dierentuin in Tsjechië naar hun huidige thuis. Een speciale aflevering rondom de verhuizing van de BBC-documentairereeks Last Chance to See, waarin Britse komiek Stephen Fry met bioloog Mark Carwardine op pad ging om bijna uitgestorven dieren te aanschouwen, was hoopvol. The Last Male on Earth staat aan de andere kant van dit verhaal. Sudan is niet langer vruchtbaar en vooral nog een symbool voor conservatie. Een klok telt zijn laatste dagen af.
Er lijkt geen hoop meer, dus wat valt er dan te behandelen? Allereerst de belachelijke maatregelen om de dieren te beschermen. Een neushoorn is nog steeds heel veel geld waard, stropers zijn er genoeg. Een groep Kenianen in camouflagepakken wordt uitvoerig getraind om een gewapende aanval af te slaan, of in elk geval te overleven. Ook is er de factor ecotoerisme. Reizigers komen van heinde en verre om te leren waarom dit project zo belangrijk is. En ook blijkt er wel degelijk nog hoop te zijn: Sudan mag dan zelf niet meer leveren, er is genoeg sperma van hem opgeslagen om het met kunstmatige inseminatie te proberen.
Dit soort films hebben al gauw de neiging om zeer sentimenteel te worden. Ze hebben een boodschap, dus op het gevoel inspelen is dan het effectiefst. Regisseur Floor van der Meulen bewaart opvallend genoeg toch een zekere afstand tot het onderwerp. Camerastandpunten kruipen niet heel dicht in de persoonlijke ruimte van de geïnterviewden, ook als ze geëmotioneerd zijn. Dat had best gemogen. Nu heb je al gauw de illusie dat je het onderwerp minder kunt doorgronden dan je zou willen, terwijl alle elementen daarvoor echt wel in de film zitten. Aan de andere kant heeft The Last Male on Earth wel een consequente esthetiek, die zijn eigen aanlokkelijkheid heeft.
Er zijn wat prachtmomenten van reflectie. Is het niet raar, mijmert één van de geïnterviewde parkbezoekers, om een attractie te zijn voor de soort die jouw diersoort heeft uitgeroeid? De bewakers weten wel wat Sudan ervan vindt. Die is toch vooral bezig met eten en vindt het allemaal best wat er om hem heen gebeurt. Maar het is een vraag die wij als mensen wél aan onszelf kunnen stellen, en een die ook over onze verantwoordelijkheid voor de wereld gaat. Hieruit spreekt meer gevoel dan intiemere camerastandpunten hadden bewerkstelligd.
Het is moeilijk te zeggen of de regisseur lang op zoek is geweest naar dit soort scènes, of dat ze mooie toevalstreffers zijn. Misschien wel allebei. Dat ze in de film zitten getuigt sowieso van een fijnzinnig oog voor goede verhalen. The Last Male on Earth maakt erg benieuwd naar wat Van der Meulen nog meer te vertellen heeft. Maar het is ook vooral een erg sterk slotakkoord voor het verhaal van Sudan zelf.
En de noordelijke witte neushoorn als diersoort? Het zit niet meer in de film, maar op 11 september jongstleden werd duidelijk dat er in een lab twee embryo's zijn gecreëerd met Sudans spermacellen. Dus wie weet hobbelt er ooit toch weer een mannetje rond van deze soort.
