De geschiedenis kent vele regimes en politiek leiders die hun volk een betere toekomst beloofden. Sommigen slaagden daar werkelijk in, terwijl anderen enorm faalden. Mooie beloftes eindigden in teleurstelling en vernietiging. Denis Do's animatiefilm Funan gaat over zo'n gefaald regime: de Rode Khmer. Wat het gouden tijdperk van Cambodja had moeten zijn, werd een nachtmerrie die zo'n twee miljoen slachtoffers maakte. Ongeveer een kwart van de toenmalige bevolking.
Funan begint met een vredig plaatje van het gewone dagelijks leven in een Cambodjaans dorp in de jaren zeventig. Kinderen spelen op straat, mensen doen boodschappen op de lokale markt en vrouwen koken grote maaltijden voor de hele familie. De oriëntaalse muziek maakt het zorgeloze beeld helemaal af.
Deze idyllische introductie wordt ruw verstoord als de radio de coup van de Rode Khmer aankondigt. Het is 17 april 1975 en anderhalf miljoen mensen moeten hun huis inruilen voor de vage belofte van een goed leven in een land dat vrij is van kapitalisme en westerse invloeden. Stadsbewoners worden verbannen naar arbeidskampen op het platteland en gedwongen hun bezittingen en persoonlijke identiteit achter te laten. De nieuwe arbeiders krijgen allemaal hetzelfde uniform en kapsel, want iedereen is gelijk volgens de Rode Khmer.
Het verhaal, dat is gebaseerd op de getuigenissen van Do's moeder, wordt verteld vanuit het perspectief van Chou: moeder van Sovanh, vrouw van Khuon en het hart van de familie. Ook zij worden gedwongen hun thuis te verlaten. Tijdens de uitputtende reis richting het kamp raken Chou en Khuon hun zoon Sovanh kwijt. De soldaten van de Rode Khmer verbieden hen terug te gaan om hem te zoeken. Hen wordt beloofd dat ze hun zoon snel weer zullen zien, maar in werkelijkheid zal het jaren duren voordat ze hem vinden.
Funan volgt Chou en haar familie in vier periodes. Maanden gaan voorbij en de leefomstandigheden in de arbeidskampen worden steeds erger. Do laat zien hoe arbeiders worden gehersenspoeld met propagandistische ideeën, hoe ze bemoedigend worden toegesproken, hoe ze worden mishandeld, hoe ze hard moeten werken op een lege maag, hoe ze hun familie moeten missen of, nog erger, hoe ze hun familie moeten zien lijden. Wie niet gehoorzaamt, wordt lichamelijk en geestelijk gestraft. Is het normaal dat de Rode Khmer zoveel van Cambodja's inwoners vraagt om zo'n perfecte natie te bouwen? Niemand durft de vraag hardop te stellen, maar hij hangt continu in de lucht.
Funan heeft een sterke focus op de natuur: de natuurlijke omgeving is prachtig geanimeerd in 2D. In de scènes die overdag afspelen zijn de lucht, het water en het gras helder blauw en groen. Deze felle kleuren creëren een hoopvolle sfeer die niet alleen scherp contrasteert met de vreselijke situatie waarin de arbeiders verkeren, maar ook met hun kapotgemaakte lichamen, geesten en zielen.
De nachtelijke scènes zijn donker en duister geanimeerd. In deze horrorachtige sfeer verliezen de arbeiders de moed en de hoop. De dood is alomtegenwoordig. Chou blijft echter sterk. Het regime put haar uit, maar maakt haar ook strijdlustiger dan ooit. Ze moet en zal haar zoon vinden. Do representeert Chou als een sterke heldin die deze vreselijke episode in de Cambodjaanse geschiedenis weet te overleven.
Do oordeelt niet, maar probeert te begrijpen wat tijdens de vier jaren dat de Rode Khmer aan de macht was is gebeurd. Hij laat zien dat de situatie verre van zwart-wit was. Funan gaat niet over goed of slecht, maar geeft een idee van hoe het leven in de arbeidskampen was, waarom mensen deden wat ze deden en vooral wat voor invloed het regime op het familieleven had. Het is echter vrijwel onmogelijk om geen medelijden te voelen voor Chou en haar familie en het is ongelooflijk dat Chou het voor elkaar krijgt om op een bepaald punt empathie op te brengen voor één van de Rode Khmer-soldaten.
Funan is een welkome en creatieve toevoeging aan het scala speelfilms en documentaires die over de Rode Khmer zijn gemaakt. Do koos bewust voor een animatiefilm. Enerzijds omdat hij een enorme passie voor animatie heeft en anderzijds omdat hij op deze manier het best een genuanceerde visie op de realiteit kon geven. Volgens Do biedt zijn film, dankzij zijn geanimeerde karakter, genoeg ruimte voor een eigen interpretatie van de historische gebeurtenissen. Bovendien wilde hij niet dat een actrice de rol van zijn moeder zou vertolken. Hij was bang dat hij dan zomaar een verhaal over een vrouw die de Rode Khmer overleefde zou vertellen, in plaats van het persoonlijke verhaal van zijn moeder.
Do heeft zijn doel bereikt. Funan is een emotionele hommage aan zijn moeder, maar eert ook zeker alle andere overlevenden van het regime.
