Met de tijd verandert alles. Wanneer we fysiek en mentaal ouder worden, veranderen we voorgoed. We blijven niet dezelfde persoon, ook al denken we dat soms wel. Ondertussen veranderen de maatschappijen en culturen waarin we leven ook, soms met ons, soms tegen ons. Jia Zhangkes oeuvre gaat grotendeels over veranderingen in de Chinese maatschappij en hoe mensen daar mee omgaan, soms over zo'n lange periode dat ze zelf ook veranderen. In zijn nieuwste film Ash Is Purest White kijkt hij vooral naar wat dit betekent voor de liefde en relaties.
Jia maakte al eerder films waarin liefde en relaties een belangrijke rol spelen, maar ze stonden niet eerder zo centraal. Dat komt deels doordat Jia's inspiratie voor Ash is Purest White begon bij verwijderde liefdesscènes met zijn vaste hoofdrolspeelster, muze en vrouw Zhao Tao, uit Still Life en Unknown Pleasures. Net als zijn vorige film Mountains May Depart en zijn moderne klassieker Platform uit 2000, bestaat Ash is Purest White uit drie delen. Ze spelen zich elk in een ander tijdsvak af en beslaan een periode van meerdere decennia, van 2001 tot 2018. Het is één van de manieren waarop Jia de persoonlijke veranderingen mooi kan laten zien en in context plaatst van een veranderend China.
In Platform zagen we de Chinese maatschappij van net na de Culturele Revolutie tot aan de (her)introductie van het individualisme en westerse kleding in de jaren tachtig en negentig onder de economische hervormingen van Deng Xiaoping en zijn opvolger Jiang Zemin. De film liet zien welk effect dat had op de wensen, dromen, ambities, families en persoonlijke relaties van de leden van een theatergroep, die beginnen met propagandatheater en eindigen met rockmuziek. In Mountains May Depart volgde Jia een gezin met financiële ambities, dat uitwaaiert over China en in de toekomst zelfs buiten China geraakt, maar daarbij ook zijn wortels en identiteit kwijtraakt.
In Ash is Purest White duikt Jia de jianghu in, de Chinese term voor de onderwereld. Hier vertoeven criminelen en andere mensen die niet in de gewone maatschappij passen. Jia wilde als groot fan van de films van John Woo en Johnnie To al jarenlang een misdaadfilm maken, en verwijst daar ook naar door muziek uit John Woo's The Killer in Ash is Purest White te gebruiken. Het gebruik van de term jianghu in de originele titel wekte de indruk dat het om een traditionele gangsterfilm ging. Het succes was de eerste week enorm, maar daarna kreeg men door dat het een gecompliceerde filmhuisfilm is over vergankelijkheid, het verstrijken van tijd, onvoorwaardelijke liefde en hoe deze ook in de onderwereld een rol spelen.
Qiao houdt van Bin, een bendeleider die betrokken is bij een botsing met een rivaliserende bende. Als dit culmineert in een straatgevecht, lijkt dit het begin van een grootse, epische actiescène zodra Qiao een pistool pakt en dit in de lucht afvuurt om iedereen te laten zien wie er de baas is. Niets van dat alles. Ze moet er vijf jaar voor naar de gevangenis, voor het afvuren van het pistool en omdat ze liegt dat het haar pistool is in plaats van toe te geven dat het Bins wapen is. Als ze na vijf jaar weer vrijgelaten wordt, gaat ze op zoek naar Bin om hun oude leven weer op te pakken. Maar zowel China, de onderwereld als Bin is niet meer hetzelfde.
Jia gebruikt de liefdessaga van Qia en Bin om te kijken hoe China en haar bevolking in de afgelopen twintig jaar veranderden. Zeker voor de onderwereldfiguren, die pas mogelijkheden kregen na de hervormingen in de jaren zeventig en tachtig. Hun moraal en protocol zijn gebaseerd op Hongkong-actiefilms uit de jaren tachtig en negentig. Zhangke's personages raken verloren in de veranderende tijden, wanhopig vasthoudend aan oude gebruiken en waardes om nog chocola te kunnen maken van een wereld die ze niet meer herkennen als hun eigen. Maar met het accepteren van hoe klein, onbelangrijk en vergankelijk wij zijn, komt de mogelijkheid om te blijven leven en lief te hebben.
