Afgelopen week kondigde de club rondom Mark Zuckerberg aan dat bijna twee miljard aardbewoners bij zijn sociale netwerk zijn aangesloten. Dit betekent dat Facebook in meer of mindere mate over de gegevens beschikt van een kwart van de wereldbevolking. Hierbij zijn dan ook de ontwikkelingslanden die doorgaans geen internettoegang hebben meegerekend. Een enge gedachte als je bedenkt dat het sociale netwerk al lang niet meer dat leuke smoelenboek is maar draait om het vergaren van gegevens voor commerciële doeleinden.
De term sociale media is dan ook misleidend, want willen giganten als Facebook, Google en Apple echt ons tot dienst zijn of zien ze ons al melkkoe? En hoe heilig is je eigen privacy als je deze met een enkele muisklik kan opgeven of ter beschikking stelt aan overheden met als argument dat het voor je eigen en de internationale veiligheid is?
Hoe erg het uit de hand kan lopen en al is gelopen wordt duidelijk in de The Circle. De bestseller van Dave Eggers maakt duidelijk hoeveel wij ons lot leggen in de handen van multinationals. Het lijkt allemaal zwaar overdreven, maar als je de stappen die erin gemaakt worden nader bestudeert en naast de werkelijkheid legt dan is het realistischer dan het lijkt. Voor de onvermijdelijke verfilming van James Ponsoldt schreef de oorspronkelijke auteur mee aan het scenario.
Centraal staat kunsthistorica Mae Holland die van het ene tijdelijke baantje in het andere rolt. Ze is dan ook dolblij als haar vriendin Annie haar een baan bezorgt bij de klantenservice van multimediaplatform The Circle. Alles draait om de gunst van de klant en Mae kan haar klanttevredenheid realtime checken. Mae komt in een warm bad terecht, waarbij holle kreten als 'sharing is caring' en sociale controle hoog in het vaandel staan.
En dan komt het bedrijf ook nog eens aanzetten met de financiering van het dure medicatieprogramma van Maes vader Vinnie (een van de laatste rollen van Bill Paxton) die aan multiple sclerose lijdt. Het is allemaal te mooi om waar te zijn. En dat is het ook, wordt geleidelijk duidelijk. Er bestaat een dunne scheidslijn tussen mensgericht zijn en ronduit beklemmende betutteling.
De leider van The Circle is de charismatische Eamon Bailey, die elke vrijdagmiddag in jeans en een gemakkelijke trui en met koffiemok in zijn hand zijn personeel toespreekt. Zijn nieuwste uitvinding is een haast onzichtbare camera ter grootte van een knikker die niet alleen haarscherpe beelden aflevert, maar ook de statistieken van de omgeving en diens bezoekers analyseert.
Het wordt steeds benauwender, want waar was ze een heel weekend toen er allerlei activiteiten door het bedrijf georganiseerd werden? En waarom deelt ze zo weinig over haar sociale leven? Terwijl alle alarmbellen zouden moeten afgaan, committeert Mae zich juist steeds meer aan The Circle.
Haar werkgever is dan ook meer dan een inkomstenvoorziening, maar grijpt diep in in alle aspecten van zowel Maes leven als haar moraal. Want waarom zou je geheimen hebben? Staat dit immers niet gelijk aan liegen, want wat heb je te verbergen? Het lijken achterdochtige vergezichten, maar Eggers maakt in kleine stappen duidelijk dat we als maatschappij al een heel eind zijn.
Mae staat steeds in het middelpunt, waardoor acteurs als Tom Hanks en John Boyega met slechts een handjevol scènes aan de zijlijn blijven staan. Mae waait niet enkel met alle winden mee, maar legt ook contact met sceptici, zoals de uitvinder van TruYou, die alle online activiteiten bundelt en de voorloper was van The Circle. Telkens doemt de vraag op of de hoofdpersoon nou echt zo beïnvloedbaar is of toch nog haar eigen keuzes kan maken.
Informatie, het consumeren en het delen ervan is de nieuwe religie, waar we met zijn allen verslaafd en ondergeschikt aan zijn geworden. Eggers spreekt het niet hardop uit, maar de subtekst die hij ons voorschotelt liegt er niet om. De uitspraken om dit verbloemen gaan steeds verder. Het fundamentele recht op informatie bijvoorbeeld of het verstrekken van volledige transparantie aan iedereen om je heen. The Circle lijkt zich te onthouden van commerciële oogmerken. Het enige zwakke punt in Eggers' bronmateriaal is dan ook het doel dat Bailey met zijn club nastreeft. Is het macht, geld of 'gewoon' alles over iedereen te weten komen?
Emma Watson is enigszins onwennig in haar hoofdrol, al is het maar omdat haar Britse tongval her en der nog doorsijpelt door haar Amerikaanse accent. Maar eigenlijk past deze onzekerheid ook wel bij haar personage dat zich in moordend tempo onder moet zien te dompelen in een nieuwe familie, terwijl haar eigen ouders alle steun nodig hebben. Het geeft aan waarom Mae zo afhankelijk wordt van haar nieuwe werkgever.
Dit kan uiteraard alleen maar verkeerd aflopen, maar Eggers laat ons gissen over het moment waarop het Mae allemaal te veel wordt. Hij is hierbij explicieter dan in zijn eigen boek en markeert een duidelijk einde. Wellicht is dit een compromis dat hij moest sluiten met de filmmaatschappij. Dit laat niet onverlet dat The Circle stof tot nadenken geeft. Na afloop van de voorstelling checkte bovengetekende zijn smartphone en dat voelde toch even anders.
