Verliefde mensen zijn voor de buitenstaander eigenlijk ongelooflijk irritant. We kennen allemaal die ongemakkelijke situatie als een klef stel elkaar in de trein loopt af te lebberen of iemand smoorverliefd met zijn of haar geliefde zit te bellen. Exact dat gevoel bekruipt je bij het eerste halfuur van het Portugese, in stemmig zwart-wit geschoten dramatische liedesepos Cartas de Guerra (Oorlogsbrieven).
Het is flink - en best lang - door de zure appel heen bijten als twee geliefden elkaar vurig missen en dit uiten in de liefdesbrieven die ze elkaar sturen. De schrijfsels worden door voice-overs aan de kijker overgebracht, die hiermee deelgenoot wordt van iets wat eigenlijk ongekend intiem en persoonlijk is. Opvallend is dat de heer in kwestie, een militair die gestationeerd is in het Afrikaanse Angola, substantieel meer schrijft dan zijn treurende, thuiszittende penvriendin. Zijn schrijverskwaliteiten zijn dan ook veel beter ontwikkeld. Het waarom hiervan wordt duidelijk zodra je je iets meer in de totstandkoming van deze Portugese Oscarinzending verdiept.
De fysieke verwijdering tussen de twee tortelduifjes is het voornaamste thema in het liefdesvehikel van Ivo Ferreira. Legerarts en aanstormend schrijver António is verwikkeld in een gruwelijke koloniale oorlog in de vroege jaren zeventig van de vorige eeuw. Het op papier zetten van zijn trauma's en twijfels aan zijn zwangere vrouw Maria José houdt de getroebleerde medicus op de been. Regisseur Ferreira baseerde zich bij al deze zoetigheden op de brieven van Nobelprijskandidaat António Lobo Antunes die tussen 1971 en 1973 dienstdeed als arts in Afrika. De brieven zijn van een grote poëtische schoonheid, waarbij het helpt dat ze zijn opgesteld in de sensuele nasale Portugese taal en worden voorgelezen door een zoetgevooisde warme vrouwenstem.
Waar ligt het onderscheid tussen onvervalste romantiek en een slijmerig liefdesverhaal dat bol staat van de hunkeringen en verlangens? Het is antwoord is lastig te geven en wat helpt bij het incasseringsvermogen van de kijker is dat Ferreira al deze hartstocht weet in te bedden in een politiek-historische werkelijkheid. Daar ligt dan ook de meerwaarde van deze verfilmde brievenroman. Het rommelde overal in Europa, dat nog steeds zijn wonden likte van de Tweede Wereldoorlog en ook wel inzag dat de koloniale gedachte zijn langste tijd had gehad. De brieven van Lobo Antunes hebben weliswaar een therapeutische functie, maar zijn privé en hoogdravend tegelijk dat het een gevoel van onbehagen oproept. Het betreft weliswaar gepubliceerde correspondentie, maar wil je als kijker wel lotgenoot zijn van al deze ontboezemingen? Naarmate de vrouwelijke voice-over even haar mond houdt en de cadans van de woordenbrij naar de achtergrond verdwijnt, ontstaat er meer narratief en worden de gruwelen en uitzichtloosheid van de oorlog minder verzacht.
Ferreira toont niet alleen de ruwheid van de onbegonnen strijd, maar ook prachtige uitgestrekte landschappen die door het sterk contrasterende zwart en wit extra indruk maken. Cartas de Guerra is uniek in zijn soort, maar ook lastig om grip op te krijgen. Zo blijven allesbepalende factoren als de kameraadschap tussen de militairen en de gekmakende waanzin van de oorlog onderbelicht. Als literaire liefdesroman is dit voor ons kille Hollanders nu eenmaal lastig te verstouwen.
