Het duurde zeven jaar en bleek een project vol tegenslagen, maar Martin Koolhovens passieproject Brimstone is er eindelijk van gekomen. De moeizame totstandkoming was haast net zo'n hel als het Bijbelse equivalent waarnaar de film veelvuldig verwijst. Het moet gezegd worden, Brimstone is een indrukwekkende film, maar doet slechts sporadisch denken aan het westerngenre waaraan Koolhoven dikwijls zijn liefde verklaarde. De western zoals de meesten die kennen is hier amper aan de orde, maar blijkt verdraaid en zelfs geperverteerd tot een shockerende belevenis die meer wegheeft van een volbloed horrorfilm - met een intrigerend Nederlandse invalshoek - slechts gesitueerd in de 'Old West'. Het is juist die groteske draai aan een overbekend genre dat Brimstone tot een verrassend eindproduct maakt, hoewel niet iedereen Koolhoven die originaliteit in dank zal afnemen.
"Ik zal je vertellen over de hel. Je hebt je vast afgevraagd hoe het er moet zijn. Het is veel erger." Aldus spreekt de sinistere prediker, vers aangekomen in een strenggelovig pioniersgehucht, zijn parochie toe. De jonge moeder Liz zit in de zaal en kent de hel die deze man met zich meebrengt. Want hij is een niet aflatende Geest der Wrake die haar al haar hele leven achtervolgt, vastberaden haar te straffen voor haar zonden. Algauw stort haar vreedzame leven in en dreigt ze al haar familie aan de maniakale man Gods te verliezen. Koolhoven vertelt de strijd tussen de onderdrukte Liz en de onderdrukkende dominee in een viertal hoofdstukken, waarbij hij opent in het heden ('Openbaringen'), vervolgens twee maal in het verleden graaft ('Exodus' en 'Genesis') alvorens het conflict in het laatste hoofdstuk ('Vergelding') tot een grimmig einde komt. Tussendoor trekt hij een beerput van gruweldaden en vrouwenhaat open, die de kijker tweeënhalf uur murw slaat. Het voelt soms exploitatief, maar het is Koolhoven niet te doen om het expliciete (naar!) of suggestieve (nog naarder!) geweld. Brimstone is een strijd om het bestaan, zoals in zoveel westerns, zij het vanuit een vrouwelijk perspectief, in een verstikkende wereld waarin het ene geslacht heer en meester over het andere is. Met dank aan het vanuit Nederland geëxporteerde orthodoxe calvinisme.
Uit het relaas van Liz blijkt dat religie al haar hele leven een vrijbrief is voor haar fysieke en geestelijke onderdrukking. Ze werd geboren in een gemeenschap van naar het westen geëmigreerde Hollanders, die in hun religieuze waanzin meenden Gods uitverkoren gemeenschap te zijn. Dat gold alleen voor de mannen, want de vrouwen mocht al het kwaad aangedaan worden dat de Bijbel opsomt. Liz' moeder was weinig meer dan de slavin van de dominee en werd met een luguber ijzeren gezichtsmasker gestraft voor het verkondigen van een eigen mening. Liz nam op jonge leeftijd de benen om te eindigen in een hoerenkast, waar ze desondanks meer geluk vond dan in haar ouderlijk huis. Een tweede ontsnapping aan de prediker kostte haar haar tong. Nu moet ze opnieuw de strijd met hem aangaan om niet alleen zichzelf maar ook haar dochtertje van diens kwaad te bevrijden. Een jonge vrouw op de vlucht voor een haast onkwetsbare, demonische priester roept bovenal het gevoel van een horrorplot op. Het vele bloedvergieten lijkt dat te onderstrepen, maar voor Koolhoven is dit slechts een uitvloeisel van de bikkelharde worsteling om te overleven in het wilde westen. Geweld is daar altijd een essentieel onderdeel van geweest.
Wie op zoek gaat naar typische westernelementen zal ze zeker vinden. Weidse woestijnlandschappen, joviale hoeren en pistoolduellen zijn alle aanwezig, maar meer op de achtergrond dan verwacht. En bovendien vaak vervormd. De mysterieuze gunslinger is hier bijvoorbeeld geen nobele revolverheld die het onschuldige meisje zal redden. Koolhoven kent zijn westerns, maar citeert opvallend spaarzaam uit het genre. Het is hem niet om een hommage te doen, maar om het aanbrengen van een eigen draai. Die vond hij in dit Nederlands getinte verhaal over Amerika's religieuze wortels. Niet geheel verwonderlijk had het buitenland wat moeite met de overdadige seks- en geweldscènes, waardoor de film maar met moeite financiering kon vinden. Weinig studio's durfden hier hun vingers aan te branden. Het is echter die unieke kruising die de film zijn intrigerende meerwaarde geeft.
Gelukkig gaan de acteurs helemaal mee in Koolhovens tegendraadsheid. Dakota Fanning schudt effectief haar tienerimago van zich af om volwassen te worden als actrice in de rol van mannetjesputter Liz die weigert zich de mond te laten snoeren. Kit Harington zet zijn vetste Amerikaanse accent op als schimmige outlaw. Het is echter Guy Pearce die de meeste indruk achterlaat als de angstaanjagende fanaat, die mét Nederlands accent onheilspellende Bijbelcitaten prevelt. Koolhovens afdelingshoofden, allen Nederlanders, staan garant voor een stijlvolle aankleding en beeldschone cameravoering, wat het tekort aan westernlandschappen ruimschoots compenseert. Als zelfbenoemde western zal de film desondanks verkeerde verwachtingen scheppen en de gruwelen zullen velen niet kunnen behagen, maar Koolhovens Brimstone is beslist een waardevolle Hollandse toevoeging aan een beproefd Amerikaans filmgenre.
