Beelden van een dwalend zesjarig jongetje dat soms naast en soms op het spoor spelletjes speelt, blijven je bij na het zien van Tricks. Cirkelende duiven weerkaatsen hypnotiserend het zonlicht in een strakblauwe lucht boven de daken van het vervallen provinciale Poolse dorpje als we de wijdogige Stefek naast het spoor zien liggen. Hij stelt zichzelf belangrijke vragen: vallen speelgoedsoldaten om door het voorbijrazen van de trein en komen papa en mama vandaag weer bij elkaar? Bij allebei de vragen is het wachten op de trein de oplossing.
De eerste jaren van je leven zijn cruciaal voor je vorming, vertelt regisseur Andrzej Jakimovski. Deze film is opgedragen aan mijn zus die me vroeger op de kledingkast zette zodat ik geen brokken kon maken. Tricks houdt het midden tussen een sfeerportret van een arbeidersdorp en de bitterzoete ondernemingen van een adolescente tiener en haar broertje met zijn twee pratende stokken.
We volgen het lieve introverte wandelaartje, onder begeleiding van een contemplatief jazzdeuntje, als de plekken die hij elke dag patroonmatig opzoekt in beeld schuiven. Zijn oudere zus Elka, die het naïeve stadium van haar broertje is ontgroeid, neemt het lot liever in eigen handen en werkt hard om hogerop te komen. Wanneer ze terugkomt van een sollicitatiegesprek bij een Italiaanse firma staat Stefek met al zijn vingers gekruist en één oog dichtknijpend tegen de zon op haar te wachten.
Op een bank in het park vertelt Elka haar broertje dat zij het lot kan beïnvloeden en kan voorspellen wat er met het papieren hamburgerzakje gebeurt dat ze naast een prullenbak neerzet. Ik ken trucjes, zegt ze veelbetekenend tegen de zesjarige. Treurig genoeg zien ze hun vader dagelijks op het perron als deze moet wachten om over te stappen op weg naar zijn werk. Als Stefek van Elka hoort dat hij is weggegaan vanwege een andere vrouw, neemt hij aan dat deze mevrouw waarschijnlijk óók trucjes kent en hem zo heeft kunnen weglokken. Stefek laat het er niet bij zitten en bereidt zich voor op een grootse onderneming.
Veel van Tricks doet ons denken aan films van Krzysztof Kieslowski, waarin de levens van individuen worden vergeleken met hun idealen. Waarin intermenselijke verhoudingen worden onderzocht en in beeld wordt gebracht hoe geluk zich verhoudt ten opzichte van het lot. Dit zijn grote parallellen bij de twee Polen die al tijdens Jakimovskis debuut Squint Your Eyes door menig perslid werden aangehaald en door Jakimovski werden bevestigd. Toch vindt deze dat er bij hem meer te lachen valt.
Jakimovski werkt met non-professionele acteurs om een zekere authenticiteit te bewerkstelligen. De kleine Damian Ul, maar ook Ewelina Walendziak laten door veelbetekenende blikken hun emoties bij ons resoneren tot we ze een plaats geven. Af en toe lieten we de camera lopen en vertelden we de acteurs dat we op een andere locatie verder gingen draaien om zo een pure handeling of emotie te kunnen vastleggen vertelt Jakimovski. Dit zijn momenten die je moet stelen en die niet gereproduceerd kunnen worden.
De repetitieve beelden kunnen te veel van het geduld van sommige kijkers vergen, maar zijn nodig om op metafysische wijze in de eentonige wereld te raken van Stefek en Elka. Dit sfeeroffensief heeft vele magische momenten, maar gaat helaas gepaard met teveel triviale verhaalelementen die het meditatieve aspect in de film ontkrachten.
Hoe grappig, mooi en onbezonnen deze film ook mag overkomen, veel van de film vergeet je naderhand weer. Wat blijft hangen is te danken aan de acteurs, de prachtige opnames van Adam Bajerski, die in een honingbad lijken te zijn ontwikkeld, en de melancholieke speelse soundtrack van Tomasz Gassowski die ons vaak meeneemt als de film rust. De jonge Jakimovski die met zijn magische tweede film een pad bestijgt dat de meeste hedendaagse Poolse collegas negeren, slaagt erin om boven zijn komaf uit te stijgen, in plaats van de zoveelste profeet van bittere tijden te worden.
