Wie bekend is met het werk van musicus en schrijver Nick Cave, weet dat de beste man van zwartgalligheid houdt. Zijn songteksten zijn grimmig, vol moord en doodslag en doorspekt met macabere humor. Ook in zijn boek En de ezelin zag de engel, moeten personages het regelmatig op de meest gruwelijke manieren ontgelden. Maar behalve duister, is het werk van Cave vaak ook heel beeldend, kleurrijk en dynamisch. De stap naar scriptschrijver is dan ook helemaal niet zo vreemd. De Australische western The Proposition, waarvoor Cave eerst alleen de soundtrack zou maken, maar uiteindelijk ook voor het script tekende, draagt onmiskenbaar zijn handtekening; een hoop zweterige en stoffige ranzigheid en gewelddadig van de eerste tot de laatste minuut.
Verwacht geen revolutionaire western; op veel fronten volgt The Proposition de gebaande paden van zijn Amerikaanse tegenhangers. Maar het zijn de setting - het uitgestrekte Australië van de negentiende eeuw - en de morele ambiguïteit van de personages die de film uniek maken. Het verhaal: na de moord op een koloniale familie worden twee van de drie gebroeders Burns Charlie en Mike opgepakt door de lokale sheriff, Captain Stanley. De oudste broer én bendeleider, Arthur, is voortvluchtig. Captain Stanley doet Charlie een voorstel: Charlie moet Arthur binnen negen opzoeken en ombrengen, anders zal de jongste broer van het stel Mike het moeten bekopen met zijn leven. Niet zozeer een voorstel dus, als wel chantage. We volgen Charlie op zijn zoektocht naar Arthur, die hem door de desolate vlaktes van de Australische outback voert. De vraag is natuurlijk of Charlie het leven van zijn oudere broer zal nemen om zijn jongere broer te sparen.
Op het eerste gezicht een tamelijk rechttoe-rechtaan plot. Toch verschilt The Proposition van veel andere westerns in het feit dat er geen werkelijke good guys en bad guys zijn. Er is geen zwart, er is geen wit, er zijn alleen vele tinten grijs. Zo probeert Captain Stanley uit alle macht de wet te handhaven en het recht te laten zegevieren na de brute moord op de familie. Je kunt alleen vraagtekens zetten bij zijn manier van aanpak. En hetzelfde geldt voor Charlie: hij is loyaal en geeft om zijn broers, maar het is mede aan zijn broers te danken dat hij verschrikkelijke misdaden heeft begaan. Het op deze manier neerzetten van personages maakt de The Proposition niet alleen geloofwaardig, maar daagt de kijker ook uit: heiligt het doel de middelen? En wat jij zou doen in een dergelijke situatie, deze westernvariant op Sophies Choice?
Er is in Australië veel gezegd over de rol van de aborigines in The Proposition. Het zou een van de weinige films zijn die niet badinerend doet over de oorspronkelijke bewoners van het land. Ze worden neergezet als stoere krijgers, die gewoon meevochten met de rest. Tegelijkertijd wordt het racisme dat destijds natuurlijk welig tierde niet onder stoelen of banken gestopt. Ook hier scoort The Proposition punten wat betreft geloofwaardigheid en realisme. Geen karikaturen, maar échte mensen. De enige kanttekening die gemaakt zou kunnen worden, is dat je als kijker altijd op een afstandje wordt gehouden; de film blijft beschouwend, en personages geven weinig bloot. Dit is mede het gevolg van een introvert spelende Guy Pearce (kan hij überhaupt extravert zijn?), waardoor meevoelen met zijn queeste knap lastig wordt. Neemt niet weg dat The Proposition een prachtfilm is. Een ranzige, stoffige, zweterige parel, verborgen onder een dikke laag zandvliegen en geronnen bloed, maar een parel niettemin. Het mag dan op zijn minst curieus genoemd worden dat deze film direct op dvd is verschenen en nú pas een (zeer beperkte) bioscooprelease geniet.
