Het laatste wat je van een musical verwacht is realisme. In het echte leven barsten mensen nu eenmaal zelden spontaan uit in zang en dans, hoe leuk dat ook zou zijn. Toch is Once dat mythische schepsel: een realistische musical, een film waarin al het gezang en alle muziek natuurlijk en organisch aanvoelt. Het zijn dan ook geen typische musicalliedjes: hier geen bombast, synchroondansen of grootse orkestraties. Het zijn singer-songwriterliedjes, geschreven door hoofdrolspeler Glen Hansard, zanger en gitarist van de band The Frames.
Deze mannelijke hoofdpersoon zingt veel, simpelweg omdat hij straatmuzikant is. Het is niet meer dan natuurlijk dat hij dus ook liedjes over zijn ex geschreven heeft. Op deze logische manier verwerkt hij als muzikant zo zijn gevoelens en drukt hij zich uit in zijn muziek. De vrouwelijke hoofdpersoon is ook muzikant, een pianiste die door haar armzalige omstandigheden alleen maar kan dromen van een eigen piano en s middags bij een muziekwinkel mag spelen van de aardige eigenaar. Zij luistert in de straten van Dublin met plezier naar de liedjes van Hansard, vooral naar de eigen composities die hij pas s avonds durft te laten horen. Hij vertelt haar dat hij om aan geld te komen stofzuigers repareert. Zij heeft toevallig nog een kapotte stofzuiger liggen. Guy meets girl: een klassiek verhaaltje dat zich toch net niet zo afspeelt als je zou verwachten.
En ondertussen zingen ze en maken ze samen muziek. Omdat het hun lust is, hun leven, de enige manier die ze kennen om écht te communiceren. Niet alleen Glen Hansard, ook zijn tegenspeelster Markéta Irglová is in het echte leven muzikant, en al spelen ze in het echte leven al een tijd samen, hier lijken ze elkaar op muzikaal gebied geleidelijk aan te ontdekken. Het is verrukkelijk om naar te kijken en te luisteren. Het is mooie muziek die vrij is van de normale clichés. En door de betekenis die het krijgt omdat je de mensen die het zingen leert kennen, gaat er nog veel meer kracht van uit. De liedjes kunnen zelfs weken later nog een brok in de keel veroorzaken.
Niet dat het zon tragisch of sentimenteel verhaal is. Nee, de film zit dicht op de huid van de personages en is een stuk realistischer dan de meeste romantische films over de moeilijkheden en problemen die twee mensen, die duidelijk bij elkaar passen, toch uit elkaar kunnen houden. Hansard en Irglová zijn geen professionele acteurs, maar je voelt hun verbondenheid, je ziet hoe ze naar elkaar kijken, en juist omdat ze geen bekende gezichten hebben, voelt het alsof je stiekem mee mag gluren, alsof je mee mag leven met iets dat meestal aan het zicht van anderen onttrokken blijft. Door hun onbekendheid en de naturalistische stijl wordt het een universeel verhaal, kunnen ze elk paar voorstellen dat ooit verliefd op elkaar is geworden, al zijn er maar weinigen die zo samen muziek kunnen maken.
Er kleeft een nadeel aan het overdadig prijzen van deze film. Je kunt hem namelijk het beste benaderen met zo min mogelijk voorkennis of verwachtingen. Het is een klein, bescheiden juweeltje, zonder grote ambities of pretenties, gemaakt voor een budget van drie keer niks. Het is een film waarin zelfs de gevoelens en gebaren aarzelend en bescheiden kunnen zijn, waarin de werkelijkheid niet wijkt voor lege sentimentaliteit. Het is een film waar je niet met een grijns bij wegloopt, maar met een warme gloed vanbinnen. Once is misschien geen meesterwerk, maar toch de mooiste film van dit jaar. Vergeet daarom alsjeblieft het bovenstaande. Vergeet alle ophemeling en de details van de plot. Doe jezelf een plezier en ga deze film zo onbevangen en open mogelijk zien en laat je overrompelen door dit kleine Ierse wondertje.
