Zou regisseur Richard Kelly een one trick pony zijn? Iemand met maar één trucje in zijn mars? Het is nog wat vroeg om die conclusie te trekken, aangezien de man nog maar net drie speelfilms op zijn conto heeft, maar zijn nieuwste project geeft geen blijk van een positieve ontwikkeling.
Zijn debuut uit 2001, Donnie Darko, bleek een instant klassieker. De film over een wereldvreemde jongeman, tijdreizen en een konijn uit de toekomst werd meermaals gelauwerd. The Southland Tales werd zijn tweede langspeler, maar die ontving een veel minder enthousiast onthaal en in een hoop landen haalde die de bioscoop niet eens. Tegenwoordig wordt de film slechts door een kleine schare fans tot cult verheven.
Nu volgt The Box. Het lijkt erop of Kelly hiermee met weemoed terugkijkt naar zijn eerste film, zoals Guy Ritchie na een aantal flops met RocknRolla teruggreep naar zijn debuut. De wat frivole randjes van Donnie Darko zijn in The Box echter weggepoetst zodat er een film met een volwassener uitstraling overblijft. Misschien was dat niet de beste keuze.
The Box gaat over een Amerikaans echtpaar uit de jaren zeventig dat een doos in handen krijgt. Erin zit een knop. Van een man met een mismaakt gelaat krijgen ze een deal aangeboden: ze ontvangen één miljoen dollar in contanten als ze op die knop drukken. Tegelijkertijd sterft er iemand die ze niet kennen. Dit dilemma werd gebaseerd op het korte verhaal Button, Button, maar Kelly maakt er op zijn eigen manier een film van. Helaas blijkt het gegeven voor hem slechts een aanleiding voor vele plotwendingen en een boel interessantdoenerij.
Door die aanpak wordt het verhaal boven alles onnavolgbaar. In Donnie Darko was dat door de luchtige toon allerminst erg, maar in The Box is voor humor geen plaats. Dat is meteen het grootste euvel, want de film neemt zichzelf bij vlagen zo serieus, dat het stiekem toch een beetje grappig wordt. Dat Kelly zijn kijker wil laten peinzen is niet erg (niemand wordt slechter van een beetje nadenken), maar het verhaal verloopt stroef en voelt gekunsteld aan.
De filmmaker laat zijn twee hoofdpersonen al snel een keuze maken. Het interessante concept waarmee de film begint, wordt daarom al snel van tafel geveegd om plaats te maken voor de consequenties ervan. Ook al lijkt de keuze op papier simpel (drukken of niet drukken, dat is de vraag), de gevolgen zijn dat allerminst. De organisatie achter de knop slingert het echtpaar daarom van de ene vreemde situatie in de andere, waarbij het maken van keuzes steeds een centraal thema blijft. Symboliek en theorieën worden niet geschuwd (integendeel), maar het zoeken naar verbanden tussen de gebeurtenissen en achterliggende thema's wordt door de onsamenhangendheid van het verhaal onuitdagend.
De visuele kant van de film is gelukkig meer in orde, maar zelfs daar blijft de regisseur in gebreke. Kelly gaf ooit aan geen film te willen maken die zich in de jaren zeventig afspeelt omdat het technisch onmogelijk leek, maar na het zien van David Finchers Zodiac uit 2007 ging hij overstag. Dat hij die film als primair voorbeeld gebruikte, wordt vooral duidelijk in de visuele stijl van The Box: met een hoop blauwige en grauwige kleuren zet hij eveneens een somber decennium neer. Ook gestileerde shots van settings uit dat tijdperk doen soms vermoeden dat we verdwaald zijn in de visuele wereld van Fincher.
Op zich is het goed toeven in de visuele wereld van Fincher. Het is daarom jammer dat Kelly in de digitale afwerking van zijn eigen wereld tekortschiet. Waar eerstgenoemde regisseur zijn computergegenereerde beelden naadloos liet samensmelten met werkelijke locaties, komt deze film een stuk minder 'echt' over. Het meest pijnlijke voorbeeld is het gezicht van acteur Frank Langella, dat digitaal bewerkt is om hem afzichtelijk verminkt te laten lijken. De nadruk ligt op 'te laten lijken', want het oogt simpelweg nep. Dat geldt ook voor de watereffecten, die kwalitatief net zo mooi zijn als de computeranimaties uit het negen jaar oudere Donnie Darko.
Het zal mij daarom benieuwen hoe Kelly zijn volgende projecten zal aanpakken. Met net zo'n geforceerde plot en matige computereffecten verlies ik hoop. Verder zijn humor en geestige personages een enorm gemis in deze toch al grauwe film. Cameron Diaz en James Marsden acteren in The Box weliswaar solide, maar hun rollen blijven flets. Enerzijds is het thema misschien wat zwaar voor grapjes, maar anderzijds toonde de filmmaker met zijn debuut aan dat zoiets geen excuus is voor gebrek aan relativering. Ondanks zijn lef en talent levert hij nu dus een Rolex-imitatie af: het lijkt mooi en ingenieus gebouwd, maar het blijft een namaaksel.
