In 2001 bracht J.K. Rowling, geestelijk moeder van de Harry Potter-reeks, twee boekjes uit waarvan de opbrengst naar een goed doel ging. Quidditch Through the Ages en Fantastic Beasts and Where to Find Them waren twee fictieve schoolboeken. Het laatste werd geschreven door een alter ego van Rowling, Newt Scamander. Als beste en trouwens ook enige magizoöloog wist Scamander hoe om te gaan met magische wezens die voor veel 'muggles' verborgen zijn.
Door het immense succes van de acht Potter-delen ging filmstudio Warner Bros. op zoek naar een nieuwe manier om de reeks voort te zetten. Rowling kwam op het idee om een filmreeks te schrijven rond de avonturen van Scamander en hierbij ook de opkomst en ondergang van Voldemorts voorganger Grindelwald mee te pakken. Drie films werden er uiteindelijk vijf. Het in 2018 verschenen tweede deel The Crimes of Grindelwald viel door de lengte en het richtingloze plot behoorlijk tegen. En dan was er nog een akkefietje rondom de losse handjes van Johnny Depp, die zijn rol van Grindelwald moest afstaan aan Mads Mikkelsen.
Deel drie draait zoals de titel doet vermoeden grotendeels om Dumbledore, die in zijn jongere jaren wordt vertolkt door Jude Law. De tovenaarswereld staat op een groot keerpunt als er een nieuwe leider van de internationale tovenaarsassociatie moet worden gekozen. Afscheidnemend leider Vogel denkt in de Braziliaanse en Chinese Ministers voor Toverkunst twee uitstekende kandidaten te hebben gevonden, als ook Grindelwald zich voor de post meldt. Dumbledore en Grindelwald delen een moeizaam en emotioneel verleden maar hebben ook een bloedeed gezworen waardoor ze elkaar niet kunnen beschadigen.
Grindelwald is echter van plan om de tovenaarswereld over te nemen en is hard bezig daarvoor zieltjes te winnen. Hij heeft de hand weten te leggen op een uiterste zeldzame qilin, een Oosters fabeldier met bijzondere gaven. Niet alleen kun je in het bloed van het wezen de toekomst zien, maar een levende qilin is in staat de kandidaat aan te wijzen die een pure, eerlijke ziel heeft. Newt wordt met zijn broer en andere vrienden door Dumbledore op missie gestuurd, waarbij een confrontatie met Grindelwald onvermijdelijk zal zijn.
De elfde film in het universum van Rowling is donker en op momenten zelfs naargeestig door de verborgen subtekst. Zonder het te noemen, wordt een sterke parallel getrokken tussen de opkomst van Grindelwald in de jaren dertig van de vorige eeuw en de opkomst van Adolf Hitler. Over nazi's wordt niet gesproken, maar dat Grindelwald er fascistische trekjes op nahoudt moge duidelijk zijn. Het is een schurk die fijnzinniger en geraffineerder te werk gaat dan zijn latere opvolger Voldemort. Met zijn charmes en geduld lijkt hij minder rechtlijnig, maar overduidelijk is dat hij alles en iedereen die in zijn weg staat meedogenloos uit de weg ruimt.
De hercasting van Mikkelsen blijkt een gouden greep. De Deen is meer ingetogen, subtieler en bedient zich niet van de gemaakte maniertjes van Depp. Vooral zijn interacties met Law pakken van meet af aan spannend uit, door de diverse soorten spanning die tussen de twee tovenaars hangt. Eddie Redmayne is als Scamander wederom een charmante verschijning, maar zijn personage lijkt steeds meer naar de zijlijn te worden verdrongen. De sequenties waarbij zijn magische dieren van stal worden gehaald staan in tegenstelling tot het voorgaande deel in dienst van het verhaal. Het zorgt zeker bij een bevrijdingspoging voor zowel komische als nagelbijtende taferelen.
Het is bovendien een sterke zet dat Rowling met het script dat ze samen met Potter-veteraan Steve Kloves schreef steeds meer toewerkt naar de tovenaarswereld en het Hogwarts dat we al uit de eerdere films kennen. Zo doen de personages de tovenaarsschool diverse keren aan en zien we wederom een jonge Minerva McConagall. The Secrets of Dumbledore excelleert vooral in complexe, ambigue personages. Ezra Miller maakt indruk als de androgyne Snape-lookalike Credence die moet kiezen tussen trouw aan Grindelwald en zijn familie. Ook Queenie Goldstein gaat steeds meer twijfelen aan haar overstap naar de 'dark side' als haar grote liefde Jacob Kowalski maar aan haar deur blijft kloppen.
The Secrets of Dumbledore maakt een aantal gewaagde keuzes. Zo voegt Rowling eindelijk daad bij het woord. In de media heeft ze diverse keren laten vallen dat Dumbledore homoseksueel is. De filmmakers hadden het makkelijk kunnen negeren, maar het is dit keer vanaf de openingsscène zonneklaar dat hij en Grindelwald een liefdesgeschiedenis delen. Nee, dit is geen geforceerde woke-stuip, maar een broodnodige stap naar diversiteit en inclusiviteit in een mainstream Hollywoodproductie.
