Als er een beroepsgroep is die de afgelopen jaren in het middelpunt van de belangstelling staat dan zijn het wel de boeren. Je moet haast een academische studie hebben gevolgd om de problematiek rondom de landbouw en veeteelt te kunnen doorgronden. Het is in ieder geval een groep die zich momenteel over vrijwel het hele continent laat horen. Ondanks alle opinies en verhalen die de ronde doen zou je soms vergeten dat er ook mensen achter het boerenbedrijf schuilgaan.
De documentaire Vogels Kun Je Niet Melken volgt het gezin van boer Bote de Boer. Het melkveebedrijf in Friesland ziet zich genoodzaakt ingrijpende beslissingen te nemen. De melkopbrengst wordt elk jaar lager en er moet een nieuwe stal komen. Botes vrouw Astrid heeft er nog een baan naast in het ziekenhuis. Zoon Jan Jochem zou het liefst het familiebedrijf overnemen, maar hem wacht een onzekere toekomst.
Botes oudste zoon daarentegen heeft plannen om een soortgelijk bedrijf over te nemen in Portugal, omdat daar minder regeldruk geldt. Hij moet hiervoor wel drie miljoen euro lenen en deze in uiterlijk vijftien jaar weer aflossen. Er wacht de boerderij in Tjerkwerd nog een andere uitdaging. Waar landelijk de grutto zich steeds minder vaak laat zien, vindt de nationale vogelsoort nog wel zijn heil op het land van boer Bote. Omdat de natuurbeschermingsregels steeds verder gaan moet Bote een manier vinden om zijn koeien te laten grazen en de grutto te beschermen.
Regisseur Barbara Makkinga levert niet alleen een indringend portret af van een boerengezin dat heel wat te bespreken heeft aan de keukentafel. Haar nieuwste project doet tevens dienst als natuurdocumentaire met oogstrelende plaatjes van al wat groeit en leeft rondom het land van Bote. Ze wil ermee uitdrukken dat de mens en de natuur prima samen kunnen gaan als je maar, zoals boer Bote, de juiste inslag hebt.
Makkinga filmt het gezin close-up, alsof ze een speelfilm maakt. Met mededogen registreert ze hun nuchtere gewoonheden, bijvoorbeeld als ze een krentenbolletje weghappen of de adviseur van de bank over de vloer krijgen vanwege een nieuwe financiering. Het al dan niet bedoelde effect is dat Makkinga lijkt te dwepen met het boerenleven. Dit was geen ramp geweest als ze het politieke aspect buiten beschouwing had gelaten. Zodra de boerenprotesten om de hoek komen kijken, krijgt haar documentaire een polariserende toon en verliest hij zijn charme.
De machteloosheid die Bote ervaart bij het hoofd boven water houden, is het sterkst voelbaar wanneer de ondernemer het plan oppert om toeristen rond te gaan rijden over zijn land. Twintig keer vijfentwintig euro rekent hij voor drie uur vogels kijken. Is Bote dan toch meer zakenman dan we dachten? De bankier gaat er instemmend in mee en biedt geen tegengeluid.
Vogels Kun Je Niet Melken is zowel een ode aan een boerengezin als een lichte kritiek op de complexe problemen die ze op zijn bordje krijgen. Theatraliteit is Makkinga niet vreemd, al is het wel een genot om authentiek Fries te horen. Helemaal gelukkig pakt dit portret niet uit, maar visueel valt er weinig op af te dingen.
