Regie: Bart Hölscher | Speelduur: 107 minuten | Jaar: 2024

Elk jaar bij de Nationale Dodenherdenking stellen sommigen de vraag hoe lang we nog door moeten gaan met het herdenken van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Zelfs nu het accent mede is komen te liggen op de slachtoffers van andere oorlogen en conflicten. De generatie die de verschrikkingen van de Holocaust heeft meegemaakt wordt door het verstrijken van de tijd steeds kleiner. Toch blijft herdenken essentieel.

Voor wie nog overtuigd moet worden hoe de Tweede Wereldoorlog nog steeds doorwerkt in de huidige generaties is de documentaire Broertje Is Verdwaald een absolute must, en eigenlijk ook voor alle andere geïnteresseerden. De documentaire van Bart Hölscher staat stil bij de onverteerbare dood van de destijds vier jaar oude Limburgse Léon Wesly. Zijn broer en zussen proberen ruim tachtig jaar na dato niet alleen een reconstructie over te brengen, maar zich ook te verzoenen met het verleden.

Het Limburgse gezin Wesly, bestaande uit de ouders, dochter Leni en zoon Léon, werd in 1943 verdeeld over verschillende onderduikadressen. Omdat Léon bij zijn door de omstandigheden gedwongen gastgezin niet op zijn plek was, werd hij uiteindelijk op hetzelfde adres als zus Leni ondergebracht. Met hun eigen ouders was sporadisch contact, waarbij per brief enkel kille algemeen- en beleefheden werden uitgewisseld.

In november 1943 zouden Leni en Léon naar een theatervoorstelling van De Gelaarsde Kat gaan, maar zo ver kwam het niet. Een buurvrouw bleek de jongen te hebben verraden, niet doorhebbende dat ook Leni joods was vermoedelijk door haar blonde haren. Terwijl Leni met een huisgenoot zich verstopte in de keuken werd Léon meegenomen door de Duitsers. Léon belandde in Westerbork, maar werd al snel naar Auschwitz-Birkenau gebracht waar hij enkele maanden voor zijn vijfde verjaardag om het leven werd gebracht.

Leni is nog de enige overlevende die het tragische lot van wie ze liefkozend Broertje noemt heeft meegemaakt. Ze woont al ruim een kwart eeuw in Israël maar herinnert zich die allesbepalende dag in november 1943 nog als de dag van gisteren. Na de oorlog kregen haar ouders nog de tweeling Benoît en Jenny en dochter Tova. Schrijnend is hoe er binnen het gezin Wesly niet over emoties werd gesproken, laat staan over wat er precies met Broertje gebeurd was.

Jenny overleed al jaren geleden. Benoît en Tova hebben Broertje weliswaar niet gekend, maar hun levens zijn getekend door wat er met hem is gebeurd. Toen in 1945 Leni met haar ouders werd herenigd, was de verklaring voor Léons afwezigheid dat 'Broertje was verdwaald'. Hölscher haalt de overgebleven zussen uit Israël en brengt ze naar het station van Voerendaal, dat ondanks het veranderde uiterlijk nog steeds heftige herinneringen oproept. Ondanks hun jeugdige leeftijd speelt het schuldgevoel, hoe onterecht ook, hen nog steeds parten.

Broertje Is Verdwaald is mijmerend en beschouwend, maar wordt nooit overdreven sentimenteel of melodramatisch. De verhalen en ontmoeting van de Wesly-gezinsleden worden afgewisseld met stemmige en emotionele animaties van Mandy Geuskens. Het eigen voorstellingsvermogen is voldoende om de tachtig jaar oude pijn en verdriet te voelen bij het lot van Léon.

Deze uiteenzetting van wat wel de Limburgse variant van het Anne Frank-verhaal wordt genoemd onderstreept maar weer eens dat voor de huidige generaties er niet genoeg verhalen kunnen worden gedeeld uit en over de Tweede Wereldoorlog.

Broertje Is Verdwaald is te zien bij NPO Start.