Regie: Kristi Jacobson | Speelduur: 97 minuten | Jaar: 2023

Zes jaar geleden, tijdens de 'Unite The Right Rally' in Charlottesville, Virginia, rijdt een rechtsextremist opzettelijk in op een menigte vol vreedzame tegenactivisten. Zijn enige doel: zo veel mogelijk tegenprotesteerders omverrijden om zijn ideologische broeders te steunen. Beelden van dit fatale incident werden over heel de wereld getoond. Hoewel deze vaak de centrale focus van media vormen omtrent dit evenement, neemt No Accident een andere route. Centraal staat het advocatenbureau dat zich stort op het behalen van rechtvaardigheid voor de getraumatiseerde activisten, waardoor het zowel het boevenvangen dekt als de emotionele lading respectvol in kaart brengt.

Om zichzelf direct te onderscheiden van andere mediapublicaties rondom ditzelfde evenement, worden de bekende schokkende beelden al aan het begin van de documentaire getoond. Hiermee neemt de documentaire een standpunt in dat het niet afhangt van goedkope emotionele triggers. Zeker als dit later in de documentaire weer in beeld wordt gebracht, maar dan door persoonlijke beelden van een van de gedupeerden, is de emotionele lading achter de beelden niet onnodig dramatisch en passen ze perfect binnen de spanning die tot dan is opgebouwd.

Naast het emotionele verhaal van de tegenactivisten, wordt er ook gekeken naar de groep rechtsextremisten die het geheel hebben opgezet. Want, zoals de titel al suggereert, deze tragedie was zeker geen ongeluk en verwijst naar het ultra-georganiseerde karakter van deze zogenaamd spontane samenkomst van extreem rechts Amerika. Charlottesville is namelijk niet het einde van de rit, maar een goede herinnering dat deze verschrikkingen de wereld nog lang niet uit zijn. Door deze rechtszaak vast te leggen wordt het voorkomen hiervan tastbaar gemaakt.

Nadat de activisten worden opgepakt in relatie tot de protesten, worden zij juridisch ondervraagt. Voor een groep die deze dodelijke protest wist op te zetten, gedragen zij zich als psychopate tieners die boos zijn op hun ouders omdat die "nooit zullen begrijpen wat hun realiteit is". Hierdoor levert de ondervraging meerdere frustrerende interacties op, en kunnen de meesten niks anders doen dan vergeetachtigheid pleiten als zij concreet bewijsmateriaal van hun criminele activiteiten worden getoond.

De droge journalistieke toon als aanpak van dit gevoelig thema is verfrissend. Het nuchtere van de advocaten geeft goed de ruimte om de verschrikkingen meer dan genoeg te duiden. In contrast met de gemiddelde journalistieke documentaire op HBO Max, waarin de focus ligt op sensatie, wordt het dramatische getoond in plaats van gedramatiseerd. De focus ligt meer op het oproepen van woede en ongeloof.

Het is wel een hele complexe rechtszaak waar veel specifiek jargon bij komt kijken. Niet alles is meteen duidelijk en wordt zeker niet altijd volledig geduid, maar de grote lijnen van de zaak worden wel met zorg uitgezet over het geheel. En dan is er nog de productietechnische complexiteit vanwege de restricties die de COVID-19 lockdown op het juridische proces heeft gehad.

Hierdoor werd het onmogelijk om de daadwerkelijke rechtszaak, die de bulk van de documentaire moest beslaan, te filmen. Op een creatieve manier weet de documentaire met audio en getekend beeld haast een podcast binnen de documentaire neer te zetten, een unieke vondst. Het minimale dat daadwerkelijk te zien is, laat de aandacht volledig op het gesprek vallen, waardoor die schrijnende realiteit alleen maar harder aankomt.

In het hart van de documentaire ligt dan ook het thema van geforceerd trauma aankaarten. De getraumatiseerde activisten in Charlottesville moeten ineens weer oog in oog staan met degenen die hun trauma hebben veroorzaakt. Ook laat de film het vaak onderbelichte effect op de advocaten zien tijdens de rechtszaak, zeker als zij met hun Joodse geloof tegenover openlijke antisemitische activisten staan. Het enorm menselijke aan deze groep gedupeerden en juristen staat pal tegenover de haast onmenselijke keuzes die de rechtsextremisten diezelfde dag nog maakten.

Toch is het einde van de documentaire verschrikkelijk bitterzoet. Na wat overduidelijk het bedoelde einde was voor de documentaire, wordt in tekst een deel van diezelfde optimistische conclusie tegengesproken. Hoe rooskleurig de makers het verhaal ook willen eindigen, de realiteit blijft dat deze extremistische groep nog steeds bestaat en dagelijks nieuwe volgers weet te rekruteren. Om zo'n 'non-ongeluk' te vermijden, is deze documentaire essentieel, zeker voor het herkennen (en serieus nemen) van dreigementen.

No Accident is te zien bij HBO Max.