Regie: David Terry Fine | Speelduur: 77 minuten | Jaar: 2022

De NBA, de Amerikaanse basketbalbond, staat bekend als een van de meest nette en goed georganiseerde sportinstanties. Maar ook als een organisatie die er alles aan doet om dit imago te behouden. Hierdoor gaat er zelden wat mis, maar wanneer dit toch gebeurt verdwijnen er zaken in de doofpot. Je zult van de NBA dus weinig horen over het gokschandaal rondom topscheidsrechter Tim Donaghy dat in 2007 de basketbalwereld op zijn kop zette en ervoor zorgde dat een glansrijke carrière eindigde met een gevangenisstraf.

De documentaire Untold: Operation Flagrant Foul vertelt dit verhaal netjes vanaf het begin. De vragen wie Tim Donaghy precies is en hoe is de liefde voor het spel bij hem ontstaan zorgen voor een pakkende en persoonlijke opening die de kijker meteen laat kennismaken met de man van het schandaal. Deze kundige aanpak zorgt voor humanisering van het onderwerp, al duurt dit deel helaas net wat te kort om echt een connectie met de kijker te bewerkstelligen.

Wat snel duidelijk wordt, is dat Donaghy destijds een van de beste en ook dapperste scheidsrechters was. Meteen bij binnenkomst durfde hij eerlijk te fluiten tegen de topspelers in de competitie. Later bleek dat de NBA dat als onwenselijk beschouwde. Daarmee wordt meteen het eerste zaadje geplant voor de onthulling dat de basketbalbond niet zo onschuldig is als hij lijkt. Het verkopen van toegangskaarten blijkt belangrijker dan de regels van het spel volgen.

Het is voor scheidsrechters van de NBA strikt verboden om te gokken, op wat voor manier dan ook. Al snel leerde Donaghy dat al zijn collega's dat wel deden, waarna hij zelf ook overstag ging. De documentaire doet zijn best om te laten zien dat Donaghy hier langzaam maar zeker ingleed, waarna de boel flink escaleerde, maar het beoogde effect hiervan gaat door tempoverschillen jammerlijk verloren.

Na het sterke begin volgt een middenstuk dat een tikkeltje langdradig is. Donaghy geeft aan dat hij door de louche gokker Jimmy Battista werd gedwongen uitslagen van wedstrijden te delen. Battista spreekt dit op zijn beurt tegen, wat resulteert in een herhalende welles-nietes-discussie. Donaghy vertelt daarnaast dat hij vaak de uitslag kon voorspellen door informatie van binnenuit en niet doordat hij de wedstrijden zelf beïnvloedde. Hoe dit precies in zijn werk ging wordt goed duidelijk, maar er wordt te lang over doorgegaan.

Het onvermijdelijke uit elkaar spatten van de bubbel krijgt dan weer te weinig aandacht, terwijl dit juist een interessant deel is. Hoe Donaghy's leven werd beïnvloed doordat hij werd gepakt wordt kort aangehaald, maar de diepgang ontbreekt. Gelukkig wordt hierna overgeschakeld op hoe de NBA met deze situatie is omgegaan: niet erg netjes. Het siert de makers dat er een poging is gedaan de NBA mee te laten werken om het verhaal van wederhoor te voorzien.

Hoewel de vertelling van het verhaal boeit vanwege de verschillende invalshoeken, komt het geheel toch wat statisch over. De documentaire bestaat voor een groot deel gewoonweg uit mensen die voor de camera hun verhaal doen. Was dit wat dynamischer in beeld gebracht, dan zou het visueel ook aantrekkelijker zijn geweest. Aan het einde is de zaak niet opgelost en is het vraagteken zelfs groter dan aan het begin. Dit prikkelt de nieuwsgierigheid, waardoor de zaak van Donaghy nog wel even in het hoofd van de kijker zal blijven dwalen. Kijk en oordeel zelf.

Untold: Operation Flagrant Foul is te zien bij Netflix.