Regie: Aurel | Scenario: Jean-Louis Milesi | Cast (stemmen): Sergi López (Josep Bartoli), Emmanuel Vottero (Martin), (Xavier Serrano (Helios), David Marsais (Valentin), Valérie Lemercier (de moeder van Valentin), Gérard Hernandez (opa Serge), Bruno Solo (Serge), François Morel (Robert), Alain Cauchi (Léon), Sílvia Pérez Cruz (Bertillia/Frida Kahlo), e.a. | Speelduur: 71 minuten | Jaar: 2020

Als tiener Valentin even niet kijkt, bladert zijn bedlegerige opa Serge stiekem door zijn tekenschrift. Niet slecht, vindt grand-père. Het brengt hem terug naar zijn jonge jaren op de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, en dus begint hij te vertellen. De jonge Serge werkte als politieman bij een Frans concentratiekamp voor Spanjaarden die hun land ontvluchtten, omdat ze aan de verliezende kant van de Spaanse Burgeroorlog stonden. Vechtend of niet. Eén van die vluchtelingen was Josep, een man met een karakteristieke neus, die alsmaar zat te tekenen.

Voor kunstenaar Aurel - voluit: Aurélien Froment - is de animatiefilm Josep zijn regiedebuut, en meteen een liefdesbrief aan zijn favoriete tekenaar Josep Bartoli. De film bevat diens echte werken, en ook referenties ernaar in een beweeglijke vorm. En het was zeker ook de bedoeling van de filmmaker om hiermee de liefde te betuigen aan de kunst van het tekenen zelf. Niet voor niets zien we Josep vaak voorovergebogen over een voddig stuk papier, waarop hij met een brak potloodje krabbelt wat hij om zich heen ziet.

Precies zoals die tekeningen van Josep is ook een groot deel van het verhaal van oude Serge een verzameling van indrukken uit dit concentratiekamp. Waar het heden van Serge en kleinzoon Valentin geheel soepel geanimeerd is, zijn de herinneringen vaak meer in elkaar overvloeiende stills. Met het minimale wordt beweging gesuggereerd. En dat werkt. Het heeft wat weg van stilstaande tekeningen die er toch dynamisch uitzien. Maar het suggereert ook gaten in het geheugen van de oude Serge, en het toont ook het statische bestaan in een concentratiekamp.

Natuurlijk is het zeventig minuten durende Josep niet louter een impressionistische oefening, geen aaneenschakeling van sfeerbeelden. Aurel heeft wat verhaal ingebracht om de kijker geboeid te houden. Zo moet de jonge Serge steeds de balans vinden tussen enerzijds zijn sympathie voor de Spaanse vluchtelingen en de Senegalese kampwachters en anderzijds de druk van zijn Franse collega's om zijn gezag te tonen; over ze heen pissen, dat is wat je met die Spaanse communisten en anarchisten doet! Intussen zoekt Josep naar zijn verloofde, de zwangere Maria die hij op de vlucht kwijt is geraakt.

Dat dit verhaal in animatie wordt verteld, en niet simpelweg als een speelfilm, opent ook de deuren voor wat surrealistische elementen. Vooral op één belangrijk moment dringt een kleurrijk en fantastisch element het verhaal binnen: als de jonge Serge met Josep aan de kustlijn zit te mijmeren, komt ineens Mexicaans kunsticoon Frida Kahlo uit het water stappen. Kleurrijk en spetterend. Eigenlijk blijkt het vooral een teken dat opa Serge een beetje dement aan het worden is, en zaken door de war haalt. Maar het is ook volkomen begrijpelijk gemaakt dat jonge toehoorder Valentin dit nog totaal niet doorheeft.

Josep lijkt in eerste opzicht vooral een lesje in een vergeten geschiedenis, maar ontvouwt zich tot veel meer. Samen met Valentin beginnen we steeds meer te voelen voor dit allerlaatste verhaal dat zijn opa Serge nog te vertellen heeft. En op het einde worden de vele lijntjes in deze film nog één keer samengeknoopt tot een emotionele climax die je voorgoed bijblijft.

Josep is te zien bij Picl, MyLum en Pathé Thuis.