Regie: Ben Nicholas, David Tryhorn | Cast: Pelé (zichzelf) e.a. | Speelduur: 108 minuten | Jaar: 2021

Pelé is een levende legende. Al meer dan een halve eeuw wordt hij als de beste voetballer aller tijden gezien, met daarin meestal alleen concurrentie van Diego Maradona. Voetballiefhebbers kunnen wel een hele waslijst noemen met andere kandidaten, maar die halen het niet bij deze twee als het op symbolische status aankomt. Niet alleen bij hun club en in eigen land, maar eigenlijk in heel de wereld. Pelé is de enige speler die drie wereldkampioenschappen voetbal won, maar is vooral een mondiale ambassadeur voor Brazilië en voor de sport.

Pelé werd in 1940 geboren als Edson Arantes do Nascimento. Hij leerde voetballen op straat, terwijl hij al als jong jochie schoenen poetste om zijn arme familie te helpen rondkomen. In 1956 begint hij te spelen voor Santos FC. Een jaar later wordt hij al opgeroepen voor het Braziliaanse nationale elftal, en in 1958 mag hij op zijn zeventiende mee naar het WK in Zweden. Daar wordt Brazilië voor het eerst wereldkampioen. Vier jaar later wint Brazilië opnieuw, ondanks dat sterspeler Pelé na twee wedstrijden geblesseerd aan de kant blijft. In 1966 wordt hij in de tweede wedstrijd uit het toernooi geschopt, en wordt Brazilië in de eerste ronde uitgeschakeld. In 1969 scoort Pelé zijn 1000ste doelpunt voor Santos. In 1970 wordt hij met het Braziliaans elftal, de Seleção, voor de derde keer wereldkampioen.

In de documentaire Pelé zijn de beelden van alle hoogtepunten uit Pelés voetbalcarrière (grotendeels) mooi digitaal gerestaureerd, en alleen daarom al een must voor de liefhebber. De bekende beelden van bijvoorbeeld de finale van 1970 krijgen zo nieuw elan. Daarnaast vertellen debuterende filmmakers Ben Nicholas en David Tryhorn ook het verhaal van Pelé buiten het veld, en proberen dat te plaatsen in de sociopolitieke context van Brazilië. Archiefbeelden worden afgewisseld met interviews met journalisten, schrijvers, teamgenoten van Santos en de Seleção, die zowel anekdotes vertellen als voor de nodige context zorgen.

Pelé wordt na het kampioenschap van 1958 een superster in Brazilië, dankzij zijn prestaties op het veld, maar ook dankzij zijn gemoedelijke, charismatische voorkomen. Hij kan al snel geen stap meer buiten de deur zetten, maar verdient wel veel geld door allerlei producten aan te prijzen in reclames. Al snel wordt hij El Rey genoemd, de koning. Zoals het een moderne koning betaamt, probeert hij zich altijd boven de politiek te plaatsen. Dat wordt hem door enkele commentatoren in de documentaire niet in dank afgenomen. Volgens hen had hij zich krachtig tegen de militaire coup van 1964 moeten uitspreken, in plaats van zich later laten gebruiken voor propaganda door het totalitaire militaire regime.

Ook bij die kritiek op zijn neutraliteit worden wel kanttekeningen geplaatst: zou hij net als politieke opponenten verdwenen zijn, als hij zich openlijk tegen het regime had gekeerd? Tegelijk erkent een van zijn grote criticasters dat hij naar het WK van 1970 ging om kritisch verslag te doen van hoe het militaire regime de Seleção en Pelé gebruikt om af te leiden van de misstanden en het geweld in eigen land, maar eenmaal ter plekke toch door het mooie voetbal en de winst op het WK werd meegesleept. Ondanks het koketteren en knuffelen met het voetbalelftal wordt niet de dictator maar Pelé het internationale gezicht van Brazilië.

Want uiteindelijk overstijgt voetbal alles, helemaal in Brazilië, en daarom is Pelé zo belangrijk voor Brazilië. Eerst als nieuw symbool van nationale trots en zelfrespect op het wereldtoneel, plus een afrekening met het trauma van het verloren WK van 1950 in eigen land, en later geeft hij een volk dat gebukt gaat onder repressie (wat nog tot 1985 zou duren) een moment van hoop en ontlading.

Aan de ene kant is Pelé een boeiende documentaire. De makers behandelen alle sporthoogtepunten van zijn leven (met fijn opgepoetst archiefmateriaal) én laten zien hoe deze verweven zijn in de sociopolitieke geschiedenis van Brazilië. Aan de andere kant blijft het bij het even aanstippen van al deze onderwerpen en hoogtepunten, en blijft het portret van Pelé even neutraal als zijn politieke houding. Ondanks dat hijzelf meewerkte aan de film en geïnterviewd wordt, of juist daardoor, blijft Pelé als het op Pelé zelf aankomt toch wat aan de oppervlakte zweven. Dat hij weinig kwijt wil over zijn politieke rol wordt door een oude vriend bijvoorbeeld afgedaan met "daar wil hij het nooit over hebben." Daar moeten wij het dan maar mee doen. Pelé wint misschien de strijd met Maradona over wie de beste voetballer aller tijden is, maar Asif Kapadia's Diego Maradona wint de strijd over wie de beste documentaire is gemaakt.

Pelé is te zien bij Netflix.