Regie: Pippa Ehrlich en James Reed | Scenario: Pippa Ehrlich en James Reed | Cast: Craig Foster en Tom Foster e.a. | Speelduur: 85 minuten | Jaar: 2020

"Er is geen grootser gevoel op aarde dan dit", zegt Craig Foster, terwijl een setje tentakels zijn blote bast omhelzen. Een man en zijn beste achtarmige vriendje. Dat is wel een beetje de kern van de nieuwe natuurdocu My Octopus Teacher, die sinds begin september de harten van vele Netflix-kijkers aan het stelen is. En nu de bioscopen weer tijdelijk op slot zitten, is een goede vraag om te stellen: is dit dé thuiskijktip voor deze tweede lockdown?

Foster is zelf documentairemaker, maar wordt met My Octopus Teacher ineens het onderwerp. Na een periode van twee jaar waarin hij heel veel stress heeft gehad, zowel bij zijn werk als thuis, besluit hij zijn filmcamera aan de wilgen te hangen. Tijd voor een nieuwe hobby. Zijn tuin in de Westkaap in Zuid-Afrika grenst aan de Valsbaai, en hij besluit daar te gaan snorkelen. Het koude en wilde water is even wennen, maar zodra hij de diepte makkelijk in kan, ontmoet hij in het wonderlijke onderzeese algenwoud zijn nieuwe beste vriend voor het komende jaar: een octopus.

Hun eerste ontmoeting brengt meteen een mysterie met zich mee. Wanneer Foster haar voor het eerst ziet, ligt ze in een bal gewikkeld. Allerlei stenen, schelpen en andere voorwerpen aan zich vastklampend. Wat ligt ze daar te doen? Het is een vraag die hem blijft fascineren, terwijl hij steeds dichter in de buurt komt, de octopus aan zich laat wennen en ineens zijn passie om te filmen weer voelt opborrelen. Hij gaat elke dag onder water en legt alles vast. En dan maakt de octopus voor het eerst lichamelijk contact, en verandert alles voor Foster. Hij leert met nieuwe ogen naar de wereld kijken. En op het einde leren we natuurlijk waarom de octopus er die eerste keer zo bij lag.

Het idee om hier een film van te maken kwam van Craig Foster zelf, en hij schakelde de hulp in van de onervaren regisseur Pippa Ehrlich. Samen maakten ze een eerste montage met de beelden die Foster zelf onderwater had geschoten en extra shots van Roger Horrocks, een door de wol geverfde documentairefilmer. Maar het wilde allemaal nog niet samenklitten. Ehrlich zocht hulp bij James Reed, die al meerdere mooie onderzeese documentaires op zijn naam heeft staan. Hij kwam met het gouden idee: een lang interview met Foster, om alle beelden aan elkaar te rijgen met zijn persoonlijke beleving van de vriendschap met een octopusvrouwtje.

Zijn herinneringen kleuren daardoor heel erg de vertelling, en dat gebeurt met een stevige dosis aan spirituele en esoterische gedachtegangen. Foster maakte zelf ooit een docu met spoorzoekers in de Kalahari-woestijn, en hij is de eerste om te bekennen dat dit zijn wereldbeeld heel erg heeft gekleurd. Hij is extra gevoelig voor het idee van een band tussen de mens en de natuur. En hij is ervan overtuigd dat de octopus hem empathie met dieren heeft geleerd.

De manier waarop Foster praat kan heel indrukwekkend zijn voor sommige kijkers, en weer afstotend voor anderen. Ook heeft hij zowel iets heel erg zens als een opgezet enthousiasme in zijn ondertoon. En in die ene zweverige modus dreunt zijn getuigenis de hele documentaire door. Als je vanaf het begin al helemaal aan boord bent, zul je verliefd worden op zijn verhaal, maar dat is geenszins een garantie. En het benadrukt zijn spirituele kijkpunt. Maar Foster heeft ook een wetenschappelijke inslag, wanneer hij puur het gedrag van de octopus en het andere onderzeese leven bestudeert. En daardoor blijft de film dan weer iets meer geaards houden.

Wat My Octopus Teacher helemaal mee heeft is hoe camerageniek de onderzeese wereld is, en het voor ons heerlijk bevreemdende leven. Met vinnen, tentakels, poliepen en stekels, soms gracieus zwierend in de waterstromen of pulserend tegen een muur van koraal. Zelfs als de vertelling tegenvalt, kun je hier je ogen uitkijken. De titel suggereert echter dat we ook iets meer kunnen leren van de octopus die het leven van Craig Foster veranderde, maar onze hoofdpersoon houdt die lessen uiteindelijk behoorlijk voor zichzelf. Hij vertelt dat hij heeft geleerd, maar niet echt wat. Misschien voel je door de manier van filmen ook wat van dezelfde empathie die Foster heeft geleerd, maar dan moet je wel kunnen meegaan in de vertelstijl.

My Octopus Teacher is te zien bij Netflix.