Miles Davis was één van de coolste muzikanten aller tijden. De trompettist gaf meerdere keren innovatieve impulsen aan het jazzgenre en werd zo niet alleen een icoon binnen de jazzwereld maar ook het gezicht van jazz voor velen die verder niets met jazz hebben. De documentaire Miles Davis: Birth of the Cool is verre van innovatief maar wel redelijk effectief, door met bekende en beproefde methodes het levensverhaal van Davis in beeld te brengen.
Een scala aan exen, collega's, experts en kenners komt aan het woord over de muziek, het leven de persoonlijkheid van Miles Davis (die in 1991 overleed). Een acteur doet zijn stem na en leest af en toe passages uit Davis' autobiografie, terwijl stilstaande en bewegende beelden van zijn leven en de tijd waarin hij leefde passeren. Af en toe verschijnt een jaartal in beeld, gevolgd door een razendsnelle montage van wat er toen in Amerika of de rest van de wereld gebeurde. Een aardig concept, behalve dat de jaartalkeuze niet altijd even gemotiveerd lijkt en het stijlmiddel niet consequent wordt ingezet.
Regisseur Stanley Nelson volgt Miles Davis van zijn geboorte tot zijn dood. Vooral in het begin ligt de nadruk op de gebeurtenissen die belangrijk waren voor zijn ontwikkeling als muzikant. Davis groeide op in een arm gezin in East St. Louis, waardoor hij op jonge leeftijd al in aanraking kwam met jazzmuzikanten als Dizzy Gillespie en Charlie Parker, de vaders van de bebop, de nieuwe vorm van jazz die in de jaren veertig het muziekgenre voorgoed veranderde. Hij volgde hen naar New York, waar hij overdag in de muziekschool klassieke muziek bestudeerde en 's avonds in de jazzclubs met alle grote namen speelde.
Eind jaren veertig ontwikkelt hij (samen met Gil Evans) een nieuwe, eigen stijl die hem beroemd maakt. Hij kan daardoor ook in Frankrijk optreden, waar zich een wereld aan hem openbaart zonder de onderdrukking en het fysieke en mentale geweld van Amerikaans racisme (wat niet betekent dat er geen racisme bestaat of bestond in Frankrijk of Europa). Hij zal er nog vaak terugkeren en tien jaar later de fantastische soundtrack van Ascenseur pour l'Échafaud opnemen. De Franse zangeres Juliette Gréco is de eerste van zijn vele exen die aan het woord komen in de film.
Daarna volgt de ene mijlpaal na de andere, inclusief platen als Kind of Blue - vaak gezien als het beste jazzalbum aller tijden - en Sketches of Spain. Zijn samenwerking met onder andere John Coltrane en zijn invloed op andere muzikanten worden benadrukt. Eind jaren zestig is er dan Bitches' Brew, waarmee Davis met jonge muzikanten een compleet nieuwe richting in sloeg. Volgens de kenners die in de film dan aan het woord komen, legde hij met zijn jazz fusion het fundament voor funk, hiphop en allerlei andere soorten muziek die volgden.
Zijn verscheidene verslavingen aan eerst heroïne en later onder andere aan cocaïne en alcohol worden ondertussen niet onder stoelen of banken gestoken. Miles Davis: Birth of the Cool is geen volledige hagiografie. Het huiselijk geweld wordt ook niet verzwegen, maar wanneer hij zijn vrouwen slaat wordt dat wel direct aan zijn drugsgebruik verbonden. Dat hij tijdens zijn eerste verslaving een tijdlang pooier was om drugs te kunnen kopen, wordt echter niet genoemd.
Kenners en fans zullen mogelijk niets nieuws leren van deze documentaire, die in minder dan twee uur een overzicht van zijn leven en carrière probeert te geven. De mindere aspecten van zijn persoon worden niet verdoezeld, maar de nadruk ligt logischerwijs op zijn muziek die bijna de hele film lang te horen is op de achtergrond. Op het openingsnummer van Kind of Blue na wordt de muziek nooit benoemd, behalve dan dat wanneer albums besproken worden. Op die momenten is de muziek op de achtergrond uiteraard van dat album. De kenners weten dit natuurlijk al, maar de leek zou allicht gebaat zijn bij iets meer concrete informatie zo nu en dan, om de muziek iets meer te kunnen plaatsen binnen de historische context waarin deze wordt gepresenteerd. Aangezien de documentaire met de gebruikelijke 'talking heads' en de vaak over foto's glijdende camera de vertelmethodes van Ken Burns hanteert, was zulke duiding niet overbodig geweest. Desalniettemin is Miles Davis: Birth of the Cool een meer dan onderhoudende documentaire over de man in zijn muziek, waarin vooral de prachtige muziek zegeviert.
