Het is niet zonder gevaren, maar deze expeditie zal wel zijn naam zuiveren - ernstig schade toegedaan door zijn alcoholistische vader - en voor brood op de plank zorgen voor hem en zijn jonge gezin. Majoor Percy Fawcett wordt als Britse cartograaf naar het hart van de Amazone gestuurd, om die Bolivianen en Brazilianen voor eens en altijd duidelijk te maken hoe hun landsgrenzen lopen. Hij is er niet om potscherven van oude beschavingen te onderzoeken of zich te verdiepen in de wilden die de jungle tot hun thuis gemaakt hebben. Maar dat is precies waar Fawcett, eenmaal ter plaatse na een drie jaar durende tocht vol ontbering, ziekte, voedselschaarste en aanvallen van indianen en wilde beesten, door gegrepen wordt.
Tijdens deze eerste expeditie naar het Amazonegebied, in 1906 zo goed als onontdekt en onherbergzaam land, stuit de cartograaf op een unieke archeologische vondst. De potten en pannen die hij diep in het oerwoud aantreft, overtuigen de Brit ervan dat aldaar sprake moet zijn geweest van een eeuwenoude beschaving en een verborgen nederzetting. Ondanks de kortzichtigheid van zijn landgenoten, die zich superieur wanen aan elk ander volk, en de scepsis die de Brit bij terugkeer ontmoet, is hij vastberaden zijn theorie te bewijzen en deze verloren stad Z te vinden.
James Gray baseerde The Lost City of Z op het gelijknamige succesvolle boek van journalist David Grann, die hierin onderzoek deed naar een van Engelands bekendste, maar ook meest enigmatische ontdekkingsreizigers. Het is een nieuwe richting in het oeuvre van de Amerikaanse cineast, die na grimmige misdaadfilms als Little Odessa, The Yards en We Own the Night en het historische drama The Immigrant een andere weg inslaat. De scenarist-regisseur heeft zich gewaagd aan een historisch en biografisch epos, dat nu eens niet in New York plaatsheeft, maar afwisselend in de oerwouden van Bolivia en de directiekamers van de stijve Britse krijgsmacht en wetenschap, waar men zich het centrum van de wereld en het toonbeeld van beschaving waant.
The Lost City of Z excelleert op de momenten waarop de camera over het woeste water van die binnenlanden zwiert en waarin de kijker met Fawcett en zijn expeditieleden wordt meegevoerd op hun erbarmelijke, maar soms ook magische ontdekkingstocht. De natuuropnames die Darius Khondji (Se7en, Amour) op grofkorrelig 35 mm schoot, zijn adembenemend. Gray combineert ze met een rijke soundtrack vol Bach, Beethoven, Strauss en Stravinsky, wat spannende en onheilspellende scènes oplevert. Hoofdrolspeler Charlie Hunnam (voornamelijk bekend van de serie Sons of Anarchy) is een zeer charismatische Percy Fawcett. Sienna Miller is perfect gecast in de rol van echtgenote Nina en Robert Pattinson is een boeiende sidekick.
Ook al zijn de omstandigheden totaal verschillend; toch doet The Lost City of Z op zijn beste momenten denken aan Apocalypse Now. Beide films sturen hun hoofdpersoon een woeste rivier op, op zoek naar die afgelegen plek in het oerwoud die net zo goed de hel als de hemel kan zijn. Waar in Francis Ford Coppola's klassieker over de Vietnamoorlog de gezochte kolonel Kurtz het grote mysterie is - en dat wat hij bij de stammen in dat oerwoud lijkt te hebben gevonden - zijn het voor majoor Fawcett een halve eeuw eerder nog die jungle en haar inheemse stammen zelf. Het gaat hier om de fascinatie voor de eeuwenoude beschavingen die voor ons westerlingen door mysterie omgeven zijn. De situatie is een andere; de bezetenheid is dezelfde.
Critici hebben Gray geregeld geprezen om het gevoel van oud-Hollywood in zijn films. Ook The Lost City of Z appelleert vaak aan deze sensatie en is een boeiende, opwindende en meeslepende film. De realiteitszin waar hij eveneens om geroemd wordt, is hier verder weg dan in zijn vroege misdaadfilms. Het morele conflict waar Gray zijn protagonist zoals altijd voor plaatst, komt hier minder uit de verf. Fawcett moet de strijd aangaan met zijn kortzichtige Britse collega's en hun ongeloof en vooroordelen en thuis heeft hij een echtgenote die juist net zo vrijgevochten en ambitieus als hijzelf is, maar die door zijn ontdekkingsreizen tegen haar zin tot het moederschap en huishouden gedoemd is. Gecombineerd met de vele andere omstandigheden in Fawcetts leven - allemaal aangestipt in deze biopic - kunnen deze kwesties niet anders dan schematisch en daardoor wat simplistisch blijven. De emoties blijven wat achter op de mooie plaatjes of ze zijn van het opzichtigere soort. Ze leggen het af tegen de veel meeslependere sequenties in de jungle. De tochten over de Amazone: die zijn intrigerend. Dat vond ook Percy Fawcett.
