In de historie van film en televisie zijn er al heel wat cynici de revue gepasseerd. Het bekendst is uiteraard Ebenezer Scrooge, s werelds meest harteloze man uit Dickens A Christmas Carol. Meer recent mogen/mochten we genieten van Dr. John Becker uit de serie Becker, Dr. Perry Cox uit Scrubs en Dr. Gregory House uit de hitserie House. Vanaf vandaag kan misantroop Boris Yellnikoff aan dit rijtje worden toegevoegd. Deze voor de Nobelprijs genomineerde doemdenker kan zich zonder enige moeite meten met voorgaande grootheden. Gelukkig maar, want anders viel er heel wat minder te lachen in Whatever Works, de nieuwste film van Woody Allen.
Nadat zijn carrière in het slop is geraakt, zijn huwelijk over is en een zelfmoordpoging in een mislukking eindigde, spendeert cynicus Boris Yellnikoff zijn dagen met het beledigen van de kinderen die bij hem willen leren schaken, alsook met het verkondigen van zijn gedachten over de futiliteit van het leven. Dit alles verandert wanneer de jonge, naïeve en oliedomme Melodie aan zijn deur verschijnt. Het meisje is weggelopen van huis en heeft een tijdelijke verblijfplaats nodig, hetgeen Boris haar met grote tegenzin aanbiedt. Al snel blijkt dit tijdelijk langer te duren dan Boris gedacht had en ontwikkelt zich een bijzondere relatie tussen de twee tegenpolen. De balans wordt echter verstoord als Melodies moeder langskomt en haar probeert te koppelen aan een jonge, knappe man, hetgeen de relatie tussen Boris en Melodie sterk onder druk zet.
Met Boris Yellnikoff heeft Woody Allen één van de meest boeiende personages van de afgelopen jaren gecreëerd. Met zijn apocalyptische wereldvisie, paniekaanvallen en totale onverschilligheid voor wat anderen over hem denken, werkt Yellnikoff al snel op de lachspieren. Vooral de cynische opmerkingen tegenover zijn schaakleerlingen zijn hilarisch, alsmede zijn ideeën over minder onderlegde mensen als Melodie. Uiteraard is Yellnikoff een spreekbuis voor regisseur Allen met diens ideeën over de mens en de wereld waarin we leven. Niet voor niets begint Boris een relatie met een veel jonger meisje: ook Allen is getrouwd met een jongere vrouw, de adoptiedochter van zijn tweede vrouw Mia Farrow. Het geheel riekt dan ook sterk naar zelfrechtvaardiging: leef je leven zoals je wilt en laat je niet leiden door wat anderen zeggen: whatever works, whatever makes you happy.
We mogen van geluk spreken dat Woody Allen niet zelf de rol op zich nam, want ik kan me niet voorstellen dat hij het personage beter had kunnen vertolken dan Larry David. David is vooral bekend van de HBO-serie Curb Your Enthusiasm, die inmiddels aan zijn zevende seizoen toe is, en zijn schrijverswerk voor Seinfeld. Komedie zit in zijn bloed en dat komt in Whatever Works erg goed tot uiting: Davids timing is uitstekend en de sarcastische en cynische opmerkingen komen uit zijn mond alsof hij het zelf gelooft. Gelukkig is zijn tegenspeelster Evan Rachel Wood als de zuidelijke schoonheidskoningin Melodie minstens zo goed. Zagen we haar kort geleden nog in een erg sterke dramatische rol in The Wrestler, hier laat Wood zien dat ze ook van andere markten thuis is. Met een prestatie die andere domme blondjes als Elle Woods (Reese Witherspoon in Legally Blonde) en Allens eigen Linda Ash (Mira Sorvino in Mighty Aphrodite) op zijn minst evenaart, brengt ze een aangename vrolijkheid in het wat depressieve geheel en geeft ze de film een algemeen fris gevoel. Oppervlakkig kun je het personage echter niet noemen, ze wordt voldoende uitgewerkt om haar tot meer dan een karikatuur te maken.
Helaas kan niet hetzelfde gezegd worden van andere medespelers. Hoewel ze stuk voor stuk leuk bedacht zijn en op hun eigen manier aan het verhaal toevoegen, weet geen van allen de betiteling cardboard cutout te ontstijgen. Ook het plot is niet echt veelzijdig: sommige gebeurtenissen kun je van mijlenver zien aankomen en de boodschap ligt er wat erg dik bovenop. De meeste kijkers zullen de film dan ook meer als tussendoortje ervaren, dan als het volgende magnum opus van Allen. Desalniettemin heb ik erg genoten van de nieuwste Woody Allen en ik denk dat er genoeg met mij zullen zijn. Na het donkere Match Point, de lichte komedie Scoop en het prachtige Vicky, Christina, Barcelona heeft de bejaarde regisseur weer een dijenkletser te pakken. Boris Yellnikoff zal bij velen een onuitwisbare indruk achterlaten. Cynisme was nog nooit zo leuk.
