"Youve just killed God", roept wetenschapper Thomas Huxley in Creation enthousiast uit na het lezen van Darwins eerste bevindingen. Thomas Huxley kennen wij tegenwoordig vooral als Darwins Bulldog omdat hij de evolutietheorie gebruikte in zijn eigen fanatieke strijd tegen de kerk. Darwin zelf was er een stuk minder happig op om God te vermoorden. Er was veel mis met de kerk, maar God helemaal uit het leven bannen was misschien nog wel erger. Dat zou het einde betekenen van hoop, liefde en eer, en brute overlevingsdrang zou vervolgens de dienst uitmaken.
Dat het met de moord op God uiteindelijk niet zon vaart zou lopen en dat zowel God als de kerk nog altijd zeer sterke spelers in onze samenleving zijn, konden Darwin en Huxley toen natuurlijk nog niet weten, maar het maakt het dilemma van Darwin voor ons wel een stuk minder prangend. Het is wellicht ook hierom dat Creation niet focust op Darwins moeite met de consequenties van zijn eigen theorie, maar veel meer op zijn gezinsleven. Het maakt de film zeker tot een intrigerend portret, dat de man achter de evolutietheorie toont zoals we hem nog nooit gezien hebben. Het eindresultaat voegt helaas weinig tot niets toe aan het actuele debat over schepping en evolutie.
De Darwin uit Creation is niet de verregaand geëvolueerde baard die wij allemaal kennen, maar een jonge versie die nog midden in zijn onderzoek zit en druk bezig is een leven op te bouwen met zijn vrouw en eerste vier kinderen. Als zijn oudste dochter en lieveling sterft, verliest Darwin zijn geloof. Zijn bevindingen over de ontwikkeling van dieren en aarde hadden hem al aan het twijfelen gebracht, maar nu raakt hij er volledig van overtuigd dat het geloof alleen maar voer voor het hart is en niet voor het hoofd. Darwin vervreemdt van zijn gezin, sluit zich op in zijn onderzoek en blijft maar hallucineren over zijn dode dochtertje. De discussies die hij tijdens zijn hallucinaties met haar voert, zijn het interessantste aspect van de film. Met zijn vrouw, die als diepgelovige vreest voor het zielenheil van haar man, praat hij helaas een stuk minder. De film richt zich dan ook voornamelijk op het rouwproces na het verlies van zijn dochter, iets wat goed uitpaktdoor de achronologische vertelstructuur en het mooie spel van Paul Bettany en Jennifer Connelly.
Het wetenschappelijke aspect van het leven van Darwin komt zoals gezegd niet heel erg uit de verf. In een aantal mooie scènes zien wij de natuur en haar ontwikkeling in volle glorie. De boswandeling met de kinderen, waarbij een vos een konijn vangt, of de scène waarin een vogeltje uit zijn nest valt en vervolgens wordt opgegeten door insecten, doen ons even vermoeden dat we in een mooie natuurdocumentaire verdwaald zijn. Een andere interessante wetenschapsles krijgen wij op het strand, waar Darwin zijn kinderen laat zien hoe je aan verschillende rotslagen kunt aflezen hoe de stroming van het water in het verleden was. Ook hier wordt echter direct duidelijk dat de filmmaker er vanwege zijn protagonist niet aan ontkomt dergelijke scènes te tonen, maar toch eigenlijk alleen geïnteresseerd is in het gezinsleven van Darwin. In plaats van ons de rotslagen duidelijk te laten zien, vult hij het beeld vooral met de verbaasde gezichtjes van de kinderen.
Creation opent met de bewering dat 'The Origin of Species' waarschijnlijk het belangrijkste boek in de geschiedenis van het denken is. Daar zou de film best gelijk in kunnen hebben en daarom is het extra jammer dat dit boek en de ideeën uit het boek na deze begintitels zo naar de achtergrond gedrukt worden. Dat evolutie een uitermate actueel thema is, weet iedereen die vorig jaar de vele activiteiten rondom het Darwinjaar niet aan zich voorbij heeft laten gaan of die de rel heeft gevolgd nadat EO-boegbeeld Andries Knevel de letterlijke uitleg van het scheppingsverhaal uit Genesis ontkende. Creation biedt ons een boeiende kijk in het leven van papa Charles, maar voor degenen die hopen op een nuttige toevoeging aan de discussie over wetenschap en religie, heeft de film weinig tot niets te bieden. De film eindigt met de boodschap dat Darwin na een lang en gelukkig huwelijk een christelijke begrafenis heeft gekregen en is bijgezet in Westminster Abbey, waar ook Newton ligt. Misschien is dat het enige echte standpunt dat de film inneemt in het wetenschap-versus-religiedebat: dat de discussie er helemaal niet hoeft te zijn. Wetenschap en religie kunnen prima samen door één deur. Darwin had zich niet zo druk hoeven maken.
